Qardaş Türkiyədə musiqi və incəsənətin inkişafında Azərbaycan türklərinin böyük töhfələri olub. Bu istiqamətdə kifayət qədər təqdiqatlar aparılıb. Belə şəxslərdən biri də Tağı Oşenyüzen olub. Bu yaxınlarda İngiltərədə yaşayan tədqiqatçı, sosioloq Semra Eren- Nijhar Tağı Oşenyüzen haqqında kitab yazıb.
Semra Eren-Nijhar Azərbaycan oxucusuna Tağı Oşenyüzeni yaxından tanıtdırmaq üçün müsahibəsində maraqlı fikirlər səsləndirib.
- Niyə Tağı bəylə bağlı araşdırmalara başladınız?
- Öncə qeyd edim ki, şair dayım Kubilay Günay haqqında qısa araşdırma aparmağa başlayanda Tağı bəy - Takı Oşenyüzen adına rast gəldim. Sonradan öyrəndim ki, Tağı bəy böyük bibim Sülhiyyə Günayın atası olub və bu mövzuda bir az məlumat toplamaq istədim.
- “Xoş gəlişlər ola, Mustafa Kamal Paşa” əsərinin bəstəkarının Tağı bəyin olduğunu öyrənəndə nə düşündünüz?
- Açığı, çox təəccübləndim. Anam tərəfi azərbaycanlı olduğu üçün biz Azərbaycan musiqisi ilə böyümüşük və “Xoş gəlişlər ola, Mustafa Kamal Paşa” əsəri bütün Türkiyədə olduğu kimi, bizim üçün də tanınmış bir parça idi. Bu əsərin bəstəkarının Tağı bəyin olması mənim üçün çox maraqlı olsa da, niyə bu günə qədər bu mövzuda araşdırma aparılmaması maraqlı idi. Qarsa incəsənəti və teatrı ilk gətirənlərdən biri də azərbaycan əsilli Tağı bəy olub.
- Və sonra mövzu ilə bağlı araşdırma aparmaq qərarına gəldiniz?
- Açığı, əvvəlcə belə bir fikrim yox idi, amma nə vaxt internetdən oxuduqlarımla Sülhiyyə xalamın dediklərini müqayisə etsəm, sonra bu mövzunun araşdırılmalı olduğunu düşünərək qollarımı çırmalayırdım. Bu iş düz beş ildən sonra tamamlandı.
- Niyə bu qədər uzun çəkdi?
- Əvvəla, mövzu ilə bağlı mənbə tapmaq çox çətin idi. Sülhiyyə xalam internetdəki məlumatların düzgün olmadığını deyəndə, ondan müsahibə götürərək bu məsələyə işıq salmaq istədim. Əslində o dövrün şahidi olan və mövzunu ən gözəl şəkildə çatdıra bilənin Sülhiyə xalam olduğuna inanırdım.
Sülhiyyə xaladan üç ildən artıq bir müddət ərzində İstanbulda olduğum vaxtlarda, bəzən də telefonla danışarkən, araşdırmada “Şifahi tarix” üsulundan istifadə edərək müsahibə almışam. Onun dediklərinə əsaslanaraq mənbə araşdırması apardım və kitabı tamamladım.
- İndi kitabın ilk təqdimatını Ərdahanda edəcəksiniz?
- Bəli, Ərdahan şəhər bələdiyyə başçısı Faruk Dəmirin dəvəti ilə Ərdahana gedirik və 23 iyun axşamı Ərdahan bələdiyyəsində ilk kitabın təqdimatı olacaq. Bu tarixdən sonra kitabın digər bölgələrdə də təbliğatını davam etdirəcəyik. Əslində bütün türk xalqının çox yaxşı tanıdığı və oxuduğu bu əsərin bəstəkarını ictimaiyyətin tanıması vacibdir. Bu, həm də mədəni irsimizin gələcək nəsillərə çatdırılması baxımından əhəmiyyətlidir.
- Tağı bəy haqqında nə demək istərdiniz?
- Bildiyimiz kimi, bu parça Atatürk Qarsa ilk getdiyi zamanlar üçün bəstələnib və o vaxtdan bəri hər yerdə oxunur. Eyni zamanda, Tağı bəy Azərbaycan musiqi və incəsənətini Qarsa gətirib, teatr qrupu yaradıb, bədii işlər görüb. O, bu qrupla qastrol səfərinə çıxıb, başqa ölkələrə gedib. Bu səbəbdən o, Tağı bəyi təkcə “Xoş gəlişlər ola, Mustafa Kamal Paşa” əsərinin bəstəkarı, bəstəkarı və musiqiçisi kimi deyil, həm də Qarsın teatr öncüllərindən biri, ilk teatr aktyorlarından və rəssamlarından biri kimi qəbul etmişdir. Cümhuriyyət tarixində özünəməxsus yeri var. Buna layiqincə qiymət verilməlidir.
Qısaca deyə biləcəyim bu kitab Azərbaycan türklərindən olan bəstəkar, musiqiçi və teatr aktyoru Tağı bəyin - Oşenyüzenin unudulmuş, yarımçıq və yanlış yazılmış tarixində yeni bir səhifə açmaq məqsədi daşıyır.
- Kitabı haradan tapa bilərik?
- Kitab “Ozan” nəşriyyatında çap olunub və istənilən kitab mağazasından və ya onlayn kitab mağazasından sifariş etmək olar.
- Maraqlı müsahibə üçün təşəkkür edirik.
- Mən də təşəkkür edirəm.
Semra Eren-Nijhar kimdir?
Müəllif, şair və sosioloq Semra Eren-Nijhar 2001-ci ildə Oksford Universitetini tərk edərək SUNCUT Consulting and Production Company-ni təsis edib və 2001-ci ildən bu şirkətin direktorudur.
Xüsusilə qadın, miqrasiya, gənclik, mədəni irs, mənsubiyyət, kimlik, Avropa Birliyi və onun siyasətləri, Avropada yaşayan türklərin problemləri üzərində çalışıb, Lordlar Kamerasının qurulması üçün lazımi təşkilatların yaradılmasına fəal dəstək veri və məsləhət verib.
Eren-Nijhar işinə görə beynəlxalq mükafatlar alıb və sosioloji araşdırmalarını sənətlə eyniləşdirərək müxtəlif texnikalar çərçivəsində təqdim edərək, araşdırmalarının nəticələrini daha geniş auditoriyaya çatdırdı. Xüsusilə şəxsi portretlər və tərcümeyi-hallar üçün fotoşəkillər çəkən Semra Eren-Nijhar İngiltərə, Belçika və Türkiyədə sərgilər açaraq bir çox sərgilərin kuratoru da olub. Eren-Nijharın 11 kitabı var.
Elnur Eltürk
