Bakıda həbs olunan casus Martin Rayan ətrafında qalmaqal yeni detalları ilə Fransa gündəmindən düşmək bilmir.
Fransa mətbuatının nüfuzlu mətbuat orqanları Martin Rayanın casusluq məqsədləri üçün istifadə edilməsini və buna görə məsuliyyət daşımalı olanları davamlı tənqid edir. Tezadlar.az xəbər verir ki, Kernews.com mətbuat-radio şəbəkəsi Martin Rayanın valideynlərindən geniş məlumat almış erməniəsilli aktivist-jurnalist Leo Nikolianın müsahibəsini təqdim edib. Fransa xarici kəşfiyyat qurumunun rəhbərinin qeyd olunan hadisələrlə əlaqədar işindən məlum kənarlaşdırılması faktı ilə yanaşı, müsahibədə Fransa xarici işlər nazirinin də istefası və istefadan əvvəl Martin Rayanla bağlı atdığı addım, diplomatik örtüklü kəşfiyyatçılar tərəfindən Martin Rayanın biznes şəbəkə fəaliyyətindən İran, Amerika və digər ölkələrə qarşı aktiv casusluq məqsədləri üçün istifadə olunduğuna ilkin eyhamlar vurulması və bir çox daha əvvəl məlum olmayan detallara toxunulub.
Qeyd edək ki, son illər Martin Rayan qədər ikinci bir casus dünya mətbuatında bu qədər müzakirə predmeti olmamışdı. Hesab olunur ki, işin tədricən açılan məqamları yeni sürprizlər vəd edir. İki nazirin vəzifədən uzaqlaşması ilə birbaşa bağlı olan “Martin işi” barədə ilk mənbə qismində Kernews.com-dan yayılmış məqalənin tərcüməsini tam mətndə olduğu kimi təqdim edirik:
Leo Nikolian: “Sadə bir iş adamı olan Martin Rayanın diplomatik toxunulmazlığı yoxdur. O, yandırılmış qoruyucuya bənzəyir”
Azərbaycanda casusluğa görə saxlanılan bir fransızın inanılmaz məhkəmə işi. Bu hekayə casusluqdan bəhs edən bir film ssenarisi olmağa layiqdir: söhbət Martin Rayan məsələsi haqqındadır. Bu fransız biznesmen yerli hakimiyyət tərəfindən casusluqda ittiham olunduğu üçün dekabrın 4-də Azərbaycanda həbs edilmişdir. Həftəlik "Paris Match" qəzeti bu məsələnin Fransa və Azərbaycan arasındakı diplomatik gərginliklə əlaqəsi olduğunu bildirən Martin Rayanın atasından sitat gətirir. "Onunla danışarkən o, mənə dedi ki, ondan "peşka" kimi istifadə ediblər" deyə Riçard Rayan qeyd edib və oğlunun "qovulan iki diplomata eyham vurduğunu və onların bu işdən qurtulacaqlarına inandığını" bildirib. Həqiqətən də, Azərbaycan dekabrın 26-da Parisin Ermənistana dəstəyi ilə bağlı iki ölkə arasında yaranan gərginlik fonunda iki fransız diplomatının “statuslarına uyğun gəlməyən” fəaliyyətlərinə görə ölkədən çıxarıldığını elan edib.
Erməniəsilli jurnalist, döyüş bölgələri üzrə mütəxəssis Leo Nikolyan bu işi, xüsusən də Martin Rayanın vəkili və ailəsi ilə əlaqə yaradaraq araşdırıb. O, bizə aşağıdakı həqiqəti danışdı:
Kernews: Azərbaycanda casusluğa görə saxlanılan bu Fransa vətəndaşı Martin Rayan haqqında son günlər çox danışılır. Siz onun ailəsi ilə əlaqə saxlayırsınız və bir çox elementləri toplaya bilmisiniz. Əvvəlcə bu otuz yaşlı gəncin karyera yolu haqqında məlumat verə bilərsinizmi?
Leo Nicolian: Martin həyatda uğur qazanmaq istəyən bir fransızdır. Fransada vergilər və müxtəlif standartlar ətrafında problemləri görüb başqa yerə getmək istəyib. Bəzən ot başqa yerdə daha yaşıl ola bilər... O, iqtisadi cəhətdən hər şeyin yaxşı getdiyi bir neçə ölkəni seçməkdə, xüsusən də Kanada, ABŞ, hətta Rusiya ilə yanaşı Ermənistan, Dubay və ya Qətər arasında da tərəddüd edir. O, inkişaf etməkdə olan Azərbaycan ilə də maraqlanır. Bakı Qafqazın mirvarisi, türkdilli xalqı olan Azərbaycanın paytaxtıdır. Bu, çox inkişaf etmiş və zənginləşmiş dünyəvi bir ölkədir. Beləliklə, Martin beş il əvvəl ora köçür. O, düşünür ki, burada görüləsi iş tapmaq mümkündür, çünki bu, son dərəcə müasir və zəngin bir ölkədir. Bundan əlavə, Bakı həm də tam təhlükəsizliyi təmin edən bir şəhərdir. Təcavüz, narkotik və oğurluq yoxdur... Beləliklə, bazar araşdırmasından sonra o, Azərbaycanda varlı təbəqənin olması ilə yanaşı, həm də əhəmiyyətli sayda orta təbəqənin formalaşmasını nəzərə alaraq bu ölkədə məskunlaşmaq qərarına gəlib. Bu şəhərdə restoran və kafelər Parisdəkindən daha çox göbələk kimi artır. Yemək baxımından hər şeyə sahibdirlər, lakin o, onlara Fransa istehsalı olan yüksək səviyyəli məhsulları, xüsusən də sous hazırlamaq üçün məhsullar gətirmək qərarına gəlir. O, “Merkorama” adlı biznesinə başlayır. Həyat gözəldir. O, çörəkpulu qazanır və gözəl bir qadınla nişanlanır. Lakin Fransada xeyli erməni icması olduğundan bu, Fransanın xarici siyasətinə təsir edir. Respublika prezidenti Emmanuel Makronun Ermənistan barədə öz mövqeyi var və Azərbaycan bu vəziyyətə görə sinəsini qabağa verir. Martin biznes rəhbəridir, bununla maraqlanmır, restoran biznesində işləyir.
- Bəs keçən il nə baş verdi?
Fransa xüsusi xidmət orqanları Martin Rayanı ziyarətə gəliblər. Onlar Fransa səfirliyinin iki diplomatı idi. Onların diplomatik pasportu var, bilməlisiniz ki, bütün səfirliklərin bir neçə əməkdaşı olur, onların bəziləri isə diplomatik pərdə altında casuslardır. ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi, İsrailin Mossad-ı, Rusiyanın FTX-si, Fransanın DGSE-si var... DGSE-dən olan bu iki nəfər onu görməyə gedir, özlərini təqdim edir və ondan onlara işləyərək, məlumat verməsini tələb edirlər. Martin imtina edir: “Mənə maraqlı deyil, mənim artıq işim var". Belə olan halda bu adamlar ona cavab verirlər: “Sənin seçimin yoxdur. Tez bir zamanda bir bədbəxt hadisə baş verə bilər, atanızı və ya ananızı düşünün. İntihar edənlər də olur...” Sonra onlar əlavə edirlər: “Biz sizin biznesinizi məhv edə bilərik, çünki Fransadan gələn mallarınızı gömrükdə bloklaya bilərik və sizi Bakıda didərginə çevirə bilərik". Martin ilk dəfə imtina edir. Amma təzyiq canavarın ovunun boynunu dişləməsi kimi daimi olur. Və sonda Martin könülsüz olaraq təslim olur.
- Niyə bu restoran biznes rəhbəri fransız məxfi orqanlarına faydalı ola bilərdi?
Martin Rayan Bakıda bütün restoranlar üçün qida məhsulları, souslar hazırlamaq üçün əsaslar paylayır. Bütün səfirliklər paytaxtdadır. İran restoranına diplomatlar və İran ictimaiyyəti gəlir. Amerika restoranına Amerika səfirliyinin əməkdaşları gəlir. Martinin müştəriləri olan restoran sahibləri onun xəbərçisi olurlar. Məsələn, filankəs gəldi, ofisiantın dediyinə görə stolda belə deyilirdi, ola bilər ki, stolun altında mikrofonlar gizlədilib...
Bu, hüquqi sənəddədir, Müdafiə sirridir. Bir neçə ay ərzində, yəqin ki, kimsə ağzından sirr də qaçırır. Martin Rayan Azərbaycanın xüsusi xidmət orqanlarının nəzarəti altına düşür, o, həbs edilir, mobil telefonu müsadirə edilir, axtarış aparılır və agentlər gözə çarpan şəkildə şübhəsiz dəlillərə rast gəlirlər. O, dekabrın 4-dən istintaq təcridxanasındadır, passiv casusluqda ittiham olunur. Bunlar hərbi sirr deyil, diplomatik və iş dünyasıdır. Məlumat həmişə həlledici olur. Bu məsələ indiyədək gizli qalıb. Heç kimə məlumat verilməyib və mən öz mənbələrimi açıqlamayacağam. Mən əvvəlcə Martinin anası Rose ilə əlaqə saxladım, o, davam edən gizli danışıqlara görə işi açıqlamamağımı xahiş etdi. Bu gizli danışıqlar iki fransız məxfi agentinin həbsi ilə deyil, - çünki onlar toxunulmazlığı olan diplomatlardır və həbs edilə bilməzlər, - Azərbaycandan qovulması ilə başa çatır. Fransa Azərbaycanın iki diplomatının çıxarılması ilə cavab verdi. Bu tutarlı cavab oldu. Bütün bunların içində sadə bir iş adamı olan Martin Rayanın heç bir diplomatik toxunulmazlığı yoxdur. Məhz qoruyucu partladı, Fransa xarici siyasətinin qurbanı oldu.
Buna görə də, bu işlə məşğul olduğu üçün təhdid edilən və indi bunun əvəzini ödəyən bir iş adamıdır...
O, qoruyucudur, həbsdədir və casusluq ittihamı ilə saxlanılır - 10 ildən 20 ilədək həbs cəzası ala bilər. Sadəcə ümid edirəm ki, o, qoruyucu tədbirlə azadlığa buraxılacaq və onun pasportunu müsadirə edib, elektron qolbaq taxa bilərlər. Amma bu, Azərbaycanın məhkəmə sisteminin işidir və suveren ölkə olduğu üçün bunun bizə aidiyyatı yoxdur. Bu hekayədə məni şoka salan bu barədə danışmamaq istəyidir.
Bu gün Azərbaycan mediası bu işi üzə çıxarıb, Agence France-Presse araşdırmadan sonra bu işi təsdiqləyir, mən onlara Martinin valideynlərinin əlaqə məlumatlarını verirəm, bu, dövlət işi olur. Məni qəzəbləndirən odur ki, bizim hökumət heç nə etmir. Ümid edirəm ki, yeni baş nazirimiz Qabriel Attal bu istiqamətdə hərəkət edəcək. Xarici işlər naziri Ketrin Kolonna getməzdən əvvəl sadəcə olaraq Azərbaycandan bu Fransa vətəndaşının azad edilməsini xahiş etdi, baxmayaraq ki, bu adamı öz nazirliyi və səfirliyi vasitəsilə tələyə salan da o idi! Bu vəziyyətə görə məsuliyyəti Fransa dövləti daşıyır. Fransa vətəndaşını qorxutduq, ailəsinə təzyiq etdik. Evlənmək üzrə idi və özünü burada tapmışdı. Mən onun dostları və vəkili ilə əlaqə saxlayıram. Bu, çox aktuallaşan bir məsələdir. Bütün KİV-lər bu haqda danışmağa başlayır və ümid edirəm ki, biz bununla daha çox maraqlanacağıq. Azərbaycanın Fransadakı səfiri Leyla Abdullayeva AFP-yə açıqlama verərək reaksiyasını bildirib. Bu, həqiqətən də incə məsələdir. O, nəyisə etməyə məcbur edilib, başına faktiki silah dayamışlar. O, bunu öz əqidəsi ilə etməyib.
- Bu, şokedici hadisədir. Əgər siz xarici ölkədə fransız biznes rəhbərisinizsə və heç kəsi narahat etmədən işinizi aparırsınızsa, Fransa xüsusi xidmət orqanları sizi təhdid etməyə gəlsə, nə edərsiniz?
- Şəxsən mən Azərbaycanın xüsusi xidmət orqanlarına gedib deyərdim: “Məni narahat edənlər, bunu soruşanlar var...” Məni artıq hədələyirlər. Davam edən məhkəmə proseslərim var, xüsusən də Ann İdalqo ilə. İndi 52 polis nəzarəti altına götürülmədən, bir neçə qətlə cəhddən və ən az bir qoldan sonra məni öldürməyən hər şey məni daha da gücləndirir. İnsanın da öz həssaslığı var. İtirəcək heç nəyim yoxdur, ömrümün sonundayam. Heç kim əbədi deyil. Rayan gəncdir, qarşıda bütün həyatı, başlayacağı bir ailə var və ona bütün mallarının Fransada bloklanacağını və onun dilənçiyə çevriləcəyini deyəndə, dünya onun ayağının altından qaçır. Təslim olmaqda haqlı idi? Artıq düşdüyü vəziyyətlə bağlı sual belə yaranmır. İnanın ki, Azərbaycan məxfi xidmət həbsxanası VİP sağlamlıq mərkəzi deyil. Bu məsələnin nəticəsini görəcəyik. Bizə xalq səfərbərliyi lazımdır. Yeganə ümid o olardı ki, Azərbaycan Prezidenti onu əfv edərdi.
