FRİDRİX NİTSŞE: ZƏRDÜŞT BELƏ DEDİ-VIII HİSSƏ
Azad ölüm haqqında
Çoxları çox gec, bəziləri isə çox erkən ölür. Qəribə səslənən başqa bir fikirdə deyilir: “vaxtında öl!”
Vaxtında öl - Zərdüşt belə öyrədir.
Təbii ki, kim heç vaxt vaxtında yaşamayıbsa, vaxtında da necə ölə bilərdi? Onun heç vaxt doğulmaması daha yaxşı olardı! - Gərəksiz, artıq insanlara belə məsləhət görürəm.
Amma artıq insanlar hələ də öz ölümü ilə fəxr edirlər.Hətta ən çürük qoz belə istəyir ki, onu sındırıb yesinlər.
Hər kəs ölümü ciddi qəbul edir. Amma ölüm hələ bayram deyil. İnsanlar hələ ən parlaq bayramlara hörmət etməyi öyrənməyiblər.
Mən sizə mükəmməl ölümü göstərirəm. o, yaşayanlar üçün neştər və müqəddəs bir əhd-peyman olur.
Həyat yolunu başa vuran öz ölümü ilə, qalib kimi, ümid edənlərin və müqəddəs and verənlərin əhatəsində ölür.
Ölümü ilə yolunu tutan ölür, qələbə ilə ölür, ümid edənlər və müqəddəs nəzir verənlərlə əhatə olunur.
İnsan ölməyi öyrənməlidir. Elə bir bayram olmasın ki, orda belə ölüm ayağında olan adam dirilərin andını müqəddəsləşdirməsin!
Ən yaxşısı belə ölməkdir. İkincisi isə mübarizədə ölmək və böyük bir ruhu israf etməkdir.
Amma mübarizə aparan da, qalib də dişlərini qıcayıb oğru kimi gizlicə, amma hökmdar kimi ölümə eyni dərəcədə nifrət edir.
Sizlərə öz ölümümü tərifləyirəm, istədiyim üçün mənə gələn azad ölümümü.
Və mən belə ölümü nə vaxt istəyəcəyəm? - Kimin məqsədi və varisi varsa, o, məqsəd və varis üçün vaxtında ölüm istəyir.
Məqsədinə və varisinə dərin ehtiramdan irəli gələrək, o, həyat ziyarətgahına quru çələng də qoymayacaq.
Həqiqətən, mən kəndiri kəsənlərə bənzəmək istəmirəm. Onlar öz iplərini uzunluğa çəkir, özləri isə geri çəkilirlər.
Digərləri öz həqiqətləri və qələbələri üçün çox qocalır; dişsiz ağzın artıq bütün həqiqətlərə haqqı yoxdur.
Və şöhrət istəyən hər kəs şərəfi ilə vaxtında vidalaşmağı bacarmalı və vaxtında getməyin çətinliyini bilməlidir.
Siz dadlı yemək gördükdə özünüzü saxlamağı bacarmalısınız..Uzun müddət sevilmək istəyənlər bunu bilirlər.
Əlbəttə ki, taleyi payızın son gününə qədər gözləmək olan turş alma var ki, onlar da yetişmiş, sarı və büzülmüş olurlar.
Bəziləri üçün əvvəlcə ürək, bəziləri üçün isə ağıl qocalır. Bəziləri gəncliyində qocadır. Amma gec cavan olan uzun müddət cavandır.
Bəzi insanlar həyatda uğursuzluğa düçar olurlar.Zəhərli qurd onların ürəyini deşir.Qoy o, ölümünü yaxşılaşdırmağa çalışsın.
Bəzisi heç vaxt şirin olmur. O hələ yayda çürüyür. Yalnız qorxaqlıq onu öz budağında saxlayır.
Onların çoxu yaşayır və uzun müddət öz budaqlarında qalırlar. Qoy tufan gəlib ağacdan çürük və qurdlu hər şeyi silkələsin!
Ah, kaş tez ölüm müjdəçiləri gəlsəydi! Onlar əsl fırtına olar və həyat ağaclarını silkələyə bilərdilər! Ancaq mən yalnız ləng ölüm və “yer üzündəki” hər şeyə səbrin təbliğini eşidirəm.
Ah, siz yer üzündəki hər şeyə səbr etməyi təbliğ edirsiniz? Amma bu dünyəvi şey sizə çox dözür, ey böhtançılar!
Həqiqətən, ləng ölümü təbliğ edənlərin şərəfləndirdiyi yəhudi çox erkən öldü və o vaxtdan çoxları üçün o, çox erkən öldü.
Yəhudi İsa xeyirxah və salehlərin nifrəti ilə birlikdə yalnız yəhudinin göz yaşlarını və kədərini bilirdi. O zamana onu ölüm həsrəti bürüdü.
Nə üçün o, səhrada, xeyirxahlardan və salehlərdən uzaq qalmadı! Ola bilsin ki, o, yaşamağı və yer üzünü sevməyi öyrənər və eyni zamanda gülə bilərdi.
İnanın mənə, qardaşlarım! O, çox erkən öldü. Əgər o, mənim yaşıma çatsaydı, öz təlimindən imtina edərdi! O, imtina etmək üçün kifayət qədər nəcib idi!
Amma o, hələ yetkin deyildi. Gənc yetkinliyi sevir və yetkin gənc insana da, torpağa da nifrət edir. Onun ruhu, düşüncə qanadları hələ də bağlı və ağırdır.
Ancaq yetkin kişi gəncdən daha çox uşaqdır və onda kədər azdır. O, ölümü və həyatı daha yaxşı anlayır.
Ölümə azad və ölümdə azad, o artıq Bəli deməyə vaxtı olmayanda müqəddəs Xeyr deyir. O, ölümü və həyatı belə dərk edir.
Ölümünüz insana və torpağa küfr olmasın, ey dostlar. Mən bunu ruhunuzun balından istəyirəm.
Ölümünüzdə ruhunuz və fəzilətiniz axşam şəfəqinin yer üzündə yanması kimi hələ də yanmalıdır, yoxsa ölüm sizin üçün pis olacaq.
Beləliklə, mən özüm ölmək istəyirəm ki, siz, dostlar, mənim üçün yeri daha çox sevəsiniz. Mən yenidən yerə müraciət edirəm və məni dünyaya gətirəndə dincəlmək axtarıram.
Həqiqətən, Zərdüştün bir məqsədi var idi və o, topunu atdı. İndi siz, dostlar, məqsədimin varisləri olun və mən sizin üçün qızıl top atıram.
Ən çox sevdiyim şey, dostlarım, qızıl topu atdığınız zaman sizə baxmaqdır! Ona görə də yerdə bir az soyuqlayacam. Bunun üçün məni bağışlayın!
Zərdüşt belə dedi.
Fəzilət bəxş edən haqqında
1
Zərdüşt ürəyinin sevdiyi və adı “Alabəzək inək” olan şəhərlə vidalaşanda, özlərini Zərdüştün şagirdləri adlandıranların çoxu onun ardınca getdi. Beləliklə, onlar yol ayrıcına çatdılar. Zərdüşt onlara təkbaşına getmək istədiyini söylədi.Çünki o, tək gəzməyi sevirdi. O ayrılanda şagirdləri ona günəş ətrafına dolanmış ilan olan bəzəkli bir qızıl əsa verdilər. Zərdüşt əsaya sevindi və ona söykənib şagirdlərinə belə dedi:
- Mənə deyin görüm: necə oldu ki, qızıl ən yüksək dəyərə çatdı? Qeyri-adi, faydasız, parlaq olması ilə? O, həmişə özünü hədiyyə edir.
Qızıl yalnız ən yüksək fəzilətin simvolu olaraq ən yüksək dəyər əldə etdi. Verənin gözü qızıl kimi parlayır. Qızılın parıltısı Ayla Günəş arasında sülh yaradır.
Ən yüksək fəzilət qeyri-adi və faydasızdır, parlaqlığı qısamüddətlidir. Bəxş edilən fəzilət ən yüksək fəzilətdir.
Şübhəsiz ki, mən sizi, şagirdlərimi anlayıram. Siz də mənim kimi fəzilət bəxş edənə can atırsınız. Sizin pişiklər və canavarlarla ortaq cəhətləriniz nədir?
Sizin ehtirasınız özünüzü qurban verməkdir. Ona görə də bütün sərvətləri öz ruhunuzda toplamağa can atırsınız.
Ruhunuz doyumsuzca xəzinələrə və qiymətli hər şeyə can atır. Çünki fəzilətinizin bəxş etmək, bağışlamaq arzusu doymaz.
Siz hər şeyi sizə yaxınlaşmağa və sizin vücudunuza daxil olmağa məcbur edirsəniz ki, onlar sevginizin hədiyyələri kimi sizn bulağınızdan geri axsın.
Həqiqətən də, bu cür sevgi bütün dəyərlərin talançısına çevrilməlidir. Amma mən bu eqoizmi sağlam və müqəddəs adlandırıram.
Həmişə oğurlamaq istəyən, həddindən artıq kasıb və ac qalan başqa bir eqoizm var - xəstənin eqoizmi, xəstə eqoizmi.
O, oğru gözü ilə hər şeyə parlaq baxır. O, bol-bol yeyə biləni aclıq hərisliyi ilə ölçür və həmişə verənlərin süfrəsi ətrafında sürünür.
Xəstəlik və görünməz degenerasiya bu xəsislikdən danışır. Bu eqoizmin oğru xəsisliyi zəif bədəndən danışır.
Qardaşlarım, mənə deyin: bizim aramızda pis və ən pis nə sayılır? Bu degenerasiya deyilmi? - Biz həmişə ruh verən yerdə degenerasiya olduğunu təxmin edirik.
Yolumuz yuxarıya, nəsildən- nəslə, daha yüksək nəslə doğru gedir. Ancaq bizim üçün dəhşət, “hər şey mənim üçündür” deyən degenerasiya hissidir.
Bizim hissimiz yuxarıya doğru uçur. Çünki o, bədənimizin, ucalığımızın simvoludur. Bu ucalıqların simvolu fəzilət adlarının mahiyətidir.
Bədən tarixdən belə keçir, təkamül edir və mübarizə aparır.
Bədən üçün ruh nədir? Onun döyüşlərinin və qələbələrinin carçısı, yoldaşı və əks-sədası.
Bütün simvollar xeyir və şərin adlarıdır. Onlar heç nə ifadə etmir, yalnız göz qırpırlar. Onlardan bilik tələb edən ağılsızdır.
Qardaşlarım, ruhunuzun simvollarla danışmaq istədiyi hər saata diqqət yetirin. Çünki həmin anda sizin fəzilətiniz doğulur.
Sonra vücudunuz göylərə ucaldı və dirildi. O,öz sevinci ilə ruhu ovsunlayır və o, hər şeyin yaradıcısı, qiymətləndirəni, sevəni və xeyirxahı olur.
Ürəyiniz geniş və tam döyündükdə, sahildə yaşayanlar üçün xeyir və təhlükə olan fırtınalı bir axın kimi, fəzilətiniz yaranır.
Siz tərif və qınaq üzərindən ucalarkən və sizin sevən iradəniz hər şeyə əmr etmək istədiyi zaman sizin fəzilətiniz yaranır.
Siz rahatlığa və yumşaq yatağa nifrət etdiyiniz və yumşaq bədənlilərdən kifayət qədər uzaq olmayan yerdə uzanan zaman sizin fəzilətiniz yaranır.
Siz tək bir iradə istəyəndə və bütün ehtiyacların bu zərurətini zərurət adlandıranda sizin fəzilətiniz yaranır.
Həqiqətən, o, yeni xeyir və yeni şərdir! Həqiqətən, o, yeni bulağın dərin, uğultulu səsidir!
Bu yeni fəzilət bir hakimiyyətdir. O və onun ətrafındakı müdrik ruh hakim fikir sayılır.
2
Zərdüşt şagirdlərinə sevgi ilə baxaraq bir dəqiqə susdu. Sonra dəyişmiş səsi ilə dedi:
-Fəzilətinizin bütün gücü ilə torpağa sadiq qalın, qardaşlarım! Qoy sizin sevgi və idrakınız yerin mənasına xidmət etsin! Bu barədə sizdən xahiş edirəm və sizə yalvarıram.
Fəzilətinizin yer üzündəki şeyləri tərk etməsinə və qanadlarını əbədi divarlara çırpmasına imkan verməyin! Ah, həmişə o qədər yoxa çıxan fəzilət olub!
Sizi tərk edən fəzilətinizi mənim kimi geriyə, torpağa,vücudunuza və həyata qaytarın ki, o, torpağa insani məna versin!
Ruh və fəzilət dəfələrlə tərk edilib və indiyə qədər də yanılırlar.Ah, bütün bu aldatma və yanılma hələ də bədəninizdə yaşayır: onlar cismani və iradəli oldular.
Ruha, fəzilətə yüzlərlə cəhd edildi və indiyə qədər həm ruha, həm də fəzilətə münasibətdə yanıldılar. Bəli, insan cəhd etdi. Cəhalət və yanılmalar vücudumuza siraət etdi!
Minilliklərin təkcə ağlı yox, həm də ağılsızlıqları bizə siraət edir. Varis olmaq təhlükəlidir.
Biz hələ də nəhəng bir şansa qarşı addım-addım mübarizə aparırıq və indiyə qədər bütün bəşəriyyətdə cəfəngiyat hökm sürüb.
Qardaşlarım, ruhunuz və fəzilətiniz yerin mənasına xidmət etsin: Qoy hər şeyin dəyəri sizin tərəfinizdən bərpa olunsun! Buna görə də döyüşməlisən! Buna görə yaradıcı olmalısınız!
Dərk etməklə vücud təmizlənir. Dərk etməyə cəhd etməklə o yüksəlir. Dərk edən üçün bütün niyyətlər müqəddəsdir. Yüksələnin ruhu şad olur.
Həkim, sən özünü sağalt ki, xəstəni də sağalda biləsən. Onun üçün ən yaxşı kömək o olardı ki, o, özünü sağaldan birini öz gözləri ilə görsün.
Həyatın heç zaman gedilməmiş minlərlə yolu, minlərlə sağlam və gizli adaları var. İnsan və insanın torpağı hələ tükənməyib, nə də kəşf olunmayıb.
Oyanın və qulaq asın, ey tənhalar! Qanadlar gələcəyin küləyindən eşidilməyən çırpıntılarla əsir.Və bu xoş xəbər həssas qulaqlara çatır.
Siz, bu gün hələ də tənhasınız. Siz ey uzaqlarda yaşayanlar, bir gün siz xalq olacaqsınız. Özünüzü seçib xalq, ondan isə fövqəlinsan olacaqsınız.
Həqiqətən, yer hələ də bərpa yeri olmalıdır! Artıq onun ətrafında şəfa gətirən yeni bir ətir yayılır və yeni bir ümid küləyi əsir!
3
Zərdüşt bu sözləri deyib, hələ son sözünü deməmiş biri kimi susdu. O, əsanı uzun müddət qərarsız vəziyyətdə tutaraq səsini dəyişdi və belə dedi:
- Şagirdlərim, mən indi tək çıxıb gedirəm! Siz də tək çıxıb gedin! Mən belə istəyirəm.
Həqiqətən, mən sizə məsləhət görürəm: məndən uzaqlaşın və özünüzü Zərdüştdən qoruyun! Daha yaxşısı: ondan utanın! Ola bilsin ki, o, sizi aldadıb.
Dərrakəli insan təkcə düşmənlərini sevməməli,eyni zamanda dostlarına da nifrət etməyi bacarmalıdır.
Həmişəlik yalnız şagird olaraq qalan müəllimin zəhmətini pis ödəyir. Bəs niyə mənim çələngimi yolmaq istəmirsiniz?
Mənə hörmət edirsiniz, amma hörmətiniz nə vaxtsa olmasa, onda nə olacaq? Ehtiyatlı olun ki, heykəl sizi öldürməsin!
Siz Zərdüştə inandığınızı deyirsiniz? Amma Zərdüştdən nə fayda! Siz mənə iman gətirənlərsiniz. Amma bütün möminlərin nə faydası var!
Məni taparkən hələ özünüzü axtarmamısınız. Bütün möminlər bu cür edir. Ona görə də hər cür inam çox az şeyi bildirir.
İndi mən sizə əmr edirəm ki, məni itirib özünüzü tapın. Yalnız hamınız məndən imtina etdikdə sizə qayıdacağam.
Həqiqətən, qardaşlarım, o zaman itirdiklərimi başqa gözlərlə axtaracağam və sizi başqa bir sevgi ilə sevəcəyəm.
Və nə vaxtsa siz mənim dostlarım və vahid ümidin övladları olmalısınız. O zaman mən üçüncü dəfə sizinlə böyük günortanı qeyd etmək üçün aranızda olmaq istəyəcəm.
Böyük günorta, insanın heyvan və fövqəlinsan arasındakı yolunun ortasında dayandığı və qüruba yolunu ən yüksək ümid kimi qeyd etdiyi zamandır. Çünki bu, yeni səhərə aparan yoldur.
Sonra içəri daxil olan özünə xeyir-dua verəcək və onun idark günəşi günorta onunla birlikdə dayanacaq.
“Bütün Allahlar öldü. İndi fövqəlinsanın yaşamasını istəyirik” .
Böyük günortada son iradəmiz belə olmalıdır!
Zərdüşt belə dedi.
İKİNCİ HİSSƏ
Yalnız hamınız məndən imtina etdikdə sizə qayıdacağam.
Həqiqətən, qardaşlarım, o zaman itirdiklərimi başqa gözlərlə axtaracağam və sizi başqa bir sevgi ilə sevəcəyəm.
Zərdüşt fəzilət bəxş etmək haqqında
Güzgü ilə uşaq
Bundan sonra Zərdüşt yenidən dağlara, mağarasının tənhalığına qayıdıb, toxum səpən əkinçi kimi gözləyərək insanlardan qaçdı. Lakin onun ruhu səbirsizlik və sevdiyi insanlara həsrətlə dolu idi. Çünki onlara hələ çox şey verməli idi. Bu isə xüsusilə çətindir: sevgidən açıq əli sıxmaq və verən kimi utancaq qalmaq.
Beləcə, tənhalıqda aylar, illər keçdi. Lakin onun müdrikliyi böyüdü və dolğunluğu ilə ona əzab verdi.
Amma bir səhər sübhdən xeyli əvvəl oyandı, yatağında oturaraq uzun müddət nəyisə xatırladı və nəhayət ürəyində dilləndi:
“Yuxuda məni nə qorxutdu ki, ayıldım? Məgər güzgü ilə yanıma gələn uşaq deyildimi?
Uşaq dedi: “Ey Zərdüşt, güzgüdə özünə bax!”
Güzgüyə baxaraq qışqırdım və ürəyim titrədi. Çünki mən orada özümü yox, şeytanın üzünü və onun sərt gülüşünü görürdüm.
Həqiqətən də, mən yuxuların əlamətini və onların xəbərdarlığını çox yaxşı başa düşürəm. Mənim təlimim təhlükədədir,çünki alaq otu buğda adlandırılmaq istəyir!
Düşmənlərim gücləndi və təlimimin obrazını təhrif etdilər. Ona görə sevgililərim onlara verdiyim hədiyyələrdən utanmalıdırlar.
Dostlarım mənim üçün itdi. Mənim itirdiklərimi axtarmağın vaxtı gəldi!”
Bu sözlərlə Zərdüşt yatağından sıçradı, amma hava axtaran qorxmuş adam kimi yox, peyğəmbər və mahnı oxuyana ruhun endiyi kimi. Onun qartalı və ilanı təəccüblə ona baxdılar.Çünki onun üzündə səhər şəfəqi kimi gələcək xoşbəxtlik hiss olunurdu.
Mənə nə oldu belə, heyvanlarım? – Zərdüşt dedi. – Məgər mən dəyişmədim? Məgər mənə fırtınalı bir qasırğa kimi xoşbəxtlik gəlmədimi?
Mənim xoşbəxtliyim dəlicəsinədir və bu dəlicəliyim danışacaq. O çox gəncdir-ona qarşı mülayim olun!
Xoşbəxtliyimdən yaralandım, əziyyət çəkənlərin hamısı mənim həkimim olmalıdır!
Yenidən dostlarıma da, düşmənlərimə də enə bilərəm! Zərdüşt yenə danışa bilər, verə bilər, sevdiyinə sevgisini bəxş edə bilər.
Səbirsiz sevgim daşqınlı sellərdə aşıb-daşır, yüksəkliklərdən dərələrə axır, şərqə, qərbə tərəf uzanır.Ruhum iztirabın səssiz dağlarından və ildırım buludlarından səs-küylü şəkildə vadilərə enir.
Uzun müddət uzaqlara baxaraq kədərləndim və tənha oldum.Beləcə, susmağı unutdum.
Mən tamamilə hündür qayalardan axan bir çaya və onun səsinə çevrildim. Mən nitqimi aşağıya, vadilərə söyləmək istəyirəm.
Qoy sevgi axımım yol olmayan yerə axsın! Axır necə ola bilər ki, bu axın axırda dənizə yol tapmasın!
Düzdür, içimdə tərki dünyalıq, özünə hakim bir göl var. Amma sevgimin bu axını onu özü ilə aşağı - dənizə aparır!
Yeni yollarla gedirəm, yeni söz gəlir mənə. Mən də bütün yaradıcılar kimi bu köhnə dillərdən bezmişəm. Ruhum daha
ayaq üstə gəzmək istəmir.
Mənim üçün bütün nitq çox yavaş axır. Sənin arabana minirəm, ey fırtına! Və hətta səni də pisliyimə qamçılamaq istəyirəm!
Fəryad və sevinc kimi, dostlarımın tərəddüd etdiyi xoşbəxt adaları tapana qədər uzaq dənizlərdə üzmək istəyirəm.
Mənim düşmənlərim də onların arasındadır! İndi danışa bildiyim hər kəsi necə də sevirəm! Hətta düşmənlərim də mənim xoşbəxtliyimə aiddir.
Ən vəhşi atıma minmək istəyəndə nizəm mənə ən yaxşı kömək edir: o, hər zaman ayağımın hazır xidmətçisidir.
Düşmənlərimə atdığım nizə! Düşmənlərimə necə də təşəkkür edirəm. Çünki, nəhayət nizəmi onlara ata biləcəyəm!
Buludumdakı gərginlik çox böyük idi. Şimşəklərin gülüşləri arasında mən dərələrə dolu yağdırmaq istəyirəm.
Onda sinəm qorxulu şəkildə titrəyəcək, fırtınası dağları aşacaq və beləliklə onun üçün bir rahatlıq gələcək.
Həqiqətən də, xoşbəxtliyim, azadlığım bir fırtına kimi gələcək! Amma düşmənlərim elə bilməlidir ki, başlarının üstündə şər ruh dolaşır.
Hətta siz, dostlarım, mənim vəhşi müdrikliyimdən qorxacaqsınız və bəlkə də düşmənlərimlə birlikdə ondan qaçacaqsınız.
Ah, kaş sizi bir çoban tütəyinin səsi ilə geri qaytara bilsəydim! Ah, kaş mənim aslan hikmətim incə-incə nərildəməyi öyrənə bilsəydi! Artıq birlikdə çox şey öyrəndik!
Mənim vəhşi müdrikliyim kimsəsiz dağlarda yarandı.O, sərt daşların üstündə övladlarının ən kiçiyi olan kiçik bir uşaq dünyaya gətirdi.
İndi, o dəlisov müdrikliyim sərt səhra ilə qaçır və hələ də yumşaq çəmənlik axtarır - mənim köhnə vəhşi müdrikliyim!
Qəlbinizin yumşaq çəmənliyində, dostlarım! - o, sevdiyi övladını sizin sevginizlə dincəlmək üçün qoymaq istərdi! --
Zərdüşt belə dedi.
Xoşbəxt adalarda
Əncir ağacının şirəli, şirin metvələri yerə düşür və düşəndə də qırmızı qabıqları soyulur. Mən yetişmiş meyvələr üçün şimal küləyiyəm.
Beləliklə, bu göstərişlər əncir ağacının meyvələri kimi sizə düşür, dostlar.İndi onların şirəsini için və şirin ətlərini yeyin! Ətrafımızda payız, təmiz səma və günortadır.
Ətrafımızdakı bolluğa baxın! Və bu bolluqdan uzaq dənizlərə yaxşı baxmaq.
Bir dəfə dedilər: Allah,- uzaq dənizlərə baxanda. Amma indi mən sizə necə deməyi öyrətdim: fövqəlinsan.
Allah bir fərziyyədir, amma mən istəyirəm ki, sizin fərziyyəniz yaradıcı iradənizdən çox olmasın.
Siz Allah yarada bildinizmi? Odur ki, mənə hər cür allahlar haqqında danışmayın! Amma siz şübhəsiz ki, fövqəlinsan yarada bilərdiniz.
Bəlkə siz özünüz yox, qardaşlarım! Lakin siz özünüzü fövqəlinsanın ataları və əcdadları kimi yenidən yarada bilərdiniz. Qoy bu sizin ən yaxşı yaradıcılığınız olsun!
Allah bir fərziyyədir. Lakin mən sizin fərziyyənizin təsəvvür edilən çərçivədə məhdudlaşmasını istəyirəm.
Allahı düşünə bilərdinizmi? Amma qoy bu sizin üçün həqiqət əzmi olsun ki, hər şey insanca düşünülə bilən, insanca görünən, insanca hiss edilənə çevrilsin! Siz öz hisslərinizi sona qədər düşünməlisiniz!
Dünya dediyiniz şey isə ilk növbədə sizin tərəfinizdən yaradılmalıdır. Sizn idrakınız, obrazınız, iradəniz, sevginiz ona çevrilməlidir! Siz ey dərk edənlər, bu sizin xoşbəxtliyiniz üçündür!
Bu ümid olmadan həyata necə dözə bilərdiniz, ey dərk edənlər? Anlaşılmaz və ağılsız şeylərlə eyni əsasda olmamalısınız.
Amma mən ürəyimi tamamilə sizə açmaq istəyirəm, dostlar. Əgər allahlar mövcud olsaydı, mən allah olmamaq üçün özümü necə saxlaya bilərdim! Ona görə də allahlar yoxdur.
Düzdür, mən bu nəticəyə gəldim, amma indi isə əksinə, o, nəticəyə gəlir.
Allah bir fərziyyədir. Amma kim bu fərziyyənin bütün əzabını çəkib ölməyəcək? Doğrudanmı onun inamını yaradandan, qartalların yüksəklikdə uçmasını qartaldan almaq lazımdır?
Allah bütün düz şeyləri əyri, dayanan şeyləri isə fırlanan edən düşüncədir. Necə? Zaman yox ola bilərdi və keçici hər şey yalnız yalan ola bilərdi?
Belə düşünmək insan sümükləri üçün burulğan, mədə üçün isə ürəkbulanmadır. Həqiqətən, belə bir şeyi güman etməyi mən fırlanma xəstəliyi adlandırıram.
Mən vahid, tam, hərəkətsiz, doymuş və davamlı şeylər haqqında bu təlimi insan üçün pis və düşmən hesab edirəm!
Davamlı hər şey yalnız bir simvoldur! Və şairlər də həddindən çox yalan danışırlar.
Ancaq zaman və təşəkkül haqqında ən yaxşı simvollar danışmalıdır. Onlar davamlı olan hər şey üçün həmd və əsaslandırma olmalıdır!
Yaratmaq, iztirab çəkməkdən böyük bir qurtuluşdur və o, həyatı asanlaşdırır. Ancaq yaradıcı olmaq üçün iztirablara və bir çox dəyişikliklərə məruz qalmaq lazımdır.
Bəli, ey yaradıcılar, həyatınızda çoxlu acı ölümlər olmalıdır. Elə isə keçib gedən hər şeyə şəfaətçi və ədalətli olun.
Yaradanın özünün yeni doğulmuş uşağa çevrilməsi üçün, o, doğuş zamanı qadın olmaq istəməli və doğum sancılarını yaşamalıdır.
Mən yüzlərlə insanla təmasda, yüzlərlə beşik və doğum ağrılarının şahidi oldum, amma yenə də öz yolumla getdim.
Dəfələrlə həyatla vidalaşdım. Çünki mən ürək ağrıdan saatın, sonun gəlib çatdığını bilirəm.
Amma mənim yaradıcı iradəm, taleyim belə istəyir. Yaxud daha açıq desəm, bu mənim iradəmin gücünə tabe olan bir taledir.
Bütün hisslərim iztirab çəkir və sanki bu hisslərim qaranlıq bir zindandadır. Ancaq mənim iradəm həmişə mənə bir xilaskar, bir sevinc müjdəçisi kimi gəlir.
İradə azad edir. İradə və azadlıq haqqında əsl təlim bu cürdür. Zərdüşt sizə bunu öyrədir.
Daha çox istəməmək, daha çox dəyər verməmək və daha çox yaratmamaq! Ah, bu böyük yorğunluq həmişəlik məndən uzaq olsun!
Mən hətta idrakımda iradəmin doğuş və təşəkkül sevincini hiss edirəm. Və əgər mənim təfəkkürümdə məsumluq varsa, bu, iradəmdə doğulmaq istəyinin olmasıdır.
Bu iradə məni Allahdan və tanrılardan uzaqlaşdırır və əgər tanrılar mövcud olsaydı, yaratmağa nə qalardı!
Ancaq həmişə yaratmaq üçün qızğın iradəm məni insanlara cəlb edir. Çəkic daşa tərəf bu cür can atır.
Ah ey insanlar, mənim üçün daşda mürgüləyən bir obraz, obrazlarımın obrazı var! Ah, o, yəqin ki, ən sərt, ən eybəcər daşın içində uyuyur!
İndi çəkicim vəhşicəsinə öz həbsxanasına tərəf can atır. Daşdan parçalar qopur. Amma bunun mənə nə dəxli var ?
Bu obrazı tamamlamaq istəyirəm. Çünki kölgə mənə yaxınlaşdı - ən səssiz, ən yüngül mənə yaxınlaşdı!
Kölgə bir fövqəlinsan kimi mənə yaxınlaşdı. Ah, qardaşlarım! İndi allahlardan mənə nə!
Zərdüşt belə dedi.
Mərhəmətlilər haqqında
Dostlarım! istehzalı sözlər dostunuza çatdı: “Bir bu Zərdüştə baxın! Məgər o, heyvanlar kimi bizim aramızda gəzmirmi?”
Amma belə deyilsə, daha yaxşı olar: “Dərkedən heyvanlar arasındakı kimi insanlar arasında gəzir”.
Ancaq dərkedən insanı qırmızı yanaqlı bir heyvan adlandırır.
O, bu adı haradan alıb? Bəlkə, çox vaxt utanmalı olduğu üçün deyilmi?
Ey dostlarım! Dərkedən belə deyir: utanc,utanc,utanc. - budur insanın tarixi!
Ona görə də nəcib insan başqalarını utandırmamağı özünə əmr edir. O, əziyyət çəkən hər kəsin qarşısında özünə utanc yazır.
Həqiqətən, mən mərhəmətli olanları sevmirəm. Çünki onlar abır-həyadan məhrumdurlar.
Əgər mən mərhəmətli olmalıyamsa, yenə də mənə mərhəmətli deyilməsini istəmirəm. Əgər mən mərhəmətliyəmsə, yalnız uzaqdan-uzağa.
Mən üzümü gizlətməyi və tanınmadan qaçmağı xoşlayıram; Sizə də belə etməyi məsləhət görürəm, dostlar!
Qoy taleyim məni həmişə sənin kimi iztirablardan azad, ümidi, ziyafəti və balı mənimlə bölüşməyə hazır olanların yolu ilə aparsın!
Həqiqətən, mən iztirab çəkən hər kəs üçün hər şeyi etmişəm. Amma həmişə mənə elə gəlirdi ki, daha çox sevinməyi öyrənəndə daha yaxşı edirəm.
İnsanlar mövcud olduqları vaxtdan bəri çox az seviniblər və bu, qardaşlarım, bizim ilk günahımızdır!
Sevinməyi daha yaxşı öyrəndiyimiz zaman, başqalarına bədbəxtlik gətirməyimizii unutacağıq.
Ona görə də iztirab çəkənə kömək edən əlimi yuyuram, eyni zamanda ruhumu silirəm.
Çünki mən iztirab çəkənin iztirab çəkdiyini görəndə, onun utanmasından utandım. Və mən ona kömək edəndə onun qüruruna amansızcasına toxundum.
Böyük yaxşılıqlar şükür edənləri deyil, intiqamçıları yetişdirir. Əgər kiçik bir yaxşılıq unudulmursa, o, sonra gəmirici bir qurd halına gəlir.
“Bir şey qəbul edərkən qürurlu olun! Bağışlayanı qəbul etdiyiniz faktla mükafatlandırın!”. Mən bunu bağışlamağa heç nəyi olmayanlara məsləhət görürəm.
Amma mən bağışlayanlardanam. Mən dostlara dost kimi bağışlamağı sevirəm. Ancaq qoy yad insanlar və kasıblar özləri mənim ağacımın meyvələrini götürsünlər. Bu onları daha az utandırar.
Ancaq dilənçilər tamamilə məhv edilməlidir! Həqiqətən, onlara verdiyinizə və vermədiyinizə görə qəzəblənirsiniz.
Günahkarları,vicdan əzabı çəkənləri də onlara aid etmək olar. İnanın mənə, dostlarım: vicdan əzabını da bu vəziyyətə öyrədirlər.
Amma ən pisi kiçik fikirlərdir. Doğrudan da, xırda fikirləşməkdənsə, pislik etmək daha yaxşıdır!
“Kiçik pisliyin sevinci bizi böyük bir pislikdən qoruyur” desəniz də, burada qənaətcil olmaq olmaz.
O, açıqca dyir: “Pis əməl irinli yara kimidir: o qaşınır, qaşınır və deşilir.
“Bax, mən xəstəliyəm” - pis əməl belə deyir və bu onun səmimi etirafıdır.
Ancaq kiçik bir fikir göbələyə oxşayır. O sürünür və gizlənir və bütün bədən kiçik göbələklərdən zəif və solğun olana qədər heç bir yerdə olmaq istəmir.
Amma şeytana aludə olanın qulağına belə deyirəm: “Yaxşı olar ki, sən öz şeytanını böyüdəsən. Hətta sənin üçün də böyüklük yolu var!”.
Ah, qardaşlarım! Hamı haqqında çox şey bilirlər! Çoxları bizim üçün şəffaf olsalar da, biz hələ onlardan keçə bilmirik.
İnsanlarla yaşamaq çətindir, çünki susmaq çox çətindir.
Biz bizə qarşı olana yox, heç bir işimiz olmayana haqsızlıq edirik.
Ancaq iztirab çəkən bir dostunuz varsa, onun iztirabları üçün istirahət yeri, həm də sərt, düşərgə çarpayısı olun. Bununla ona ən faydalı olacaqsınız.
Əgər dost sənə pislik edərsə, ona de: “Mənə pislik etdiyin üçün səni bağışladım, amma sən bunu özünə etsən, mən səni necə bağışlaya bilərəm!”.
Hər böyük sevgi belə deyir. O, hətta bağışlamağa və mərhəmətə qalib gəlir.
Ürəyinizə nəzarət etməlisiniz. Ona biganə münasibət bəsləyən hər kəs tez bir zamanda başını itirir!
Ah, mərhəmətlilər arasından başqa dünyanın harasında daha çox ağılsızlıq edilib? Və dünyada mərhəmətlilərin ağılsızlığından çox iztirablar verən başqa bir şey varmı?
Mərhəməti olmayan bütün sevənlərin vay halına!
Bir dəfə şeytan mənə belə dedi: “Hətta Allahın da öz cəhənnəmi var - bu onun insanlara olan sevgisidir.”
Və bu yaxınlarda onun belə sözlər dediyini eşitdim:”Allah öldü. Allah insanlara olan mərhəmətinə görə öldü.”
Beləliklə, mən sizə mərhəmətdən ehtiyatlı olun deyirəm. Oradan insanlara ağır bir bulud yaxınlaşır! Həqiqətən, mən göy gurultusunun əlamətlərini bilirəm!
Bu sözləri də xatırlayın: hər böyük sevgi bütün mərhəmətdən üstündür. Çünki o sevdiyi şeyi həm də yaratmaq istəyir!
“Mən özümü özümə və yaxınımın sevgisinə qurban verirəm” - bütün yaradanlara belə demək lazımdır. Ancaq yaradanların hamısı möhkəmdir.
Zərdüşt belə dedi.
(Ardı var)
Tərcümə etdi: Şakir QURBANOV
