"Bizə olunan hörmətsizlik, sayğısızlıq Quba soyqırımı qurbanlarının ruhuna da sayğısızlıqdır"
Son 200 ildə Azərbaycan tarixinə bir çox şanlı səhifələrlə yanaşı, faciələr və soyqırımılar, müsibətlərlə dolu səhifələr də yazılıb. Bu dəhşətli hadisələrdən biri 1918-ci ilin mart-aprel aylarında yaşanıb.
106 ildir ki, 31 mart tarixi Azərbaycan xalqının qan yaddaşından soyqırımı dərdi kimi silinmir, unudulmur. Odur ki, ölkədə martın son həftəsində səhər saatlarından başlayaraq azərbaycanlıların soyqırımının 106-ci ildönümü ilə əlaqədar Quba Soyqırımı Memorial Kompleksini kütləvi şəkildə ziyarət edildi. Ziyarətçilər arasında hökumət və dövlət nümayəndələri, idarə və müəssisələrin kollektivləri, siyasi və ictimai təşkilatların üzvləri, respublikamızın bölgələrindən olan şagird və tələbələr, müəllimlər, sıravi insanlar, eləcə də xarici vətəndaşlar vardı. Ziyarətçilər soyqırımı qurbanlarının xatirəsini anmaqla yanaşı, həm də tarixi faktlarla daha yaxından tanış olurdular.
Martın 30-da Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində soyqırım qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış abidəni ziyarət edənlərdən bir qrupu Ağdam rayonunun Bakıda fəaliyyət göstərən orta məktəblərdən birinin müəllim və şagird kollektivi olub. Ziyarət zamanı müəllim və şagirdlər bələdçi tərəfindən bir sıra arxiv sənədləri, bir çox tarixi şəkillərlə ətraflı tanış edilərək, erməni vəhşiliyinin şahidi olublar...
Bu barədə redaksiyamıza məlumat verən adının çəkilməsini istəməyən məktəbin müəlliməsi bəzi gileylərini də bildirdi. Qeyd etdi ki, müəllim və şagird kollektivi da Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində soyqırım qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış abidəni ziyarət etdikdən sonra Bakıya qayıtmaq üçün sifariş etdikləri avtobusla yola çıxıblar. Müəllimənin sözlərinə görə, hər şey kollektivin Quba rayonunun Qəçrəş meşəsində yol kənarında fəaliyyət göstərən kafe və restoranlardan birində çay içmək təklifi ilə başlayıb: "Təklifimizlə razılaşan sürücü qısa bir məsləhətləşmədən sonra avtobusu yol kənarında ilk qarşılaşdığımız "Şah Quba" restoranının yanında saxladı.
Avtobusdan düşən məktəbliləri və onlara nəzarət edən müəllimələri qarşılayan xidmətçiyə çay içəcəyimizi bildirdik. Şagirdlər və müəllimələrimiz göstərilən masada əyləşdikdən sonra bizə yaxınlaşan xidmətçi çayla bərabər konfet, mürəbbə, quru meyvələr, şirniyyatların da "çay dəstgahı"na daxil edildiyini söylədi. Biz isə dedik ki, Bakıdan Quba soyqırımı qurbanlarını ziyarət etməyə gəlmişdik, yalnız hərəyə bir stəkan çay içəcəyik, sonra gedəcəyik. Həm də bildirdik ki, şirniyyat özümüzdə var, ona görə də zəhmət olmasa, yalnız hər kəsə bir stəkan çay gətirsin.
Aldığı cavabdan sanki əhvalı korlanan xidmətçinin getməyi ilə qayıtmağı bir oldu. Dilxor halda qayıdan xidmətçi əlindəki armudu stəkanları masanın üstünə qoyaraq getdi. Çox keçmədi ki, xidmətçi tez-tələsik iki samovarı əyləşdiyimiz masanın üzərinə qoyub geri döndü. Bu dəfə dəm çayniklərini gətirən xidmətçiyə narazılığımızı bildirdik ki, axı biz samovar sifariş etməmişik, hər kəsə bir stəkan çay istədik. Xidmətçi dedi ki, burada müştərilərə çayı yalnız samovarla verirlər. Biz də qayıtdıq ki, əgər belədirsə, bizə bir samovar bəs edər, ikincisi artıqdır. Xidmətçi isə bildirdi ki, hər iki samovar artıq kassaya daxil edilib, geri qaytarmaq mümkün deyil. Şagirdlərinin gözü qarşısında heç də xoş olmayan durumla üzləşən müəllimələr çıxılmaz vəziyyətdə qaldılar... Havanın yavaş-yavaş qaraldığını və yolun uzaqlığını nəzərə alaraq vaxt itirməmək üçün hər kəs bir stəkan çay içib qalxdıq. Və xidmətçini çağırıb yenidən haqlı narazılığımızı bildirdik və ikinci samovardan istifadə olunmadığını, hətta birinci samovardan suyun və dəmin artıq qaldığını dedik. Başını qaldırmadan dodağı altında mızıldanan xidmətçinin nə dediyini anlamasaq da, içilən çay üçün nə qədər ödəyəcəyimiz hesabı soruşduq. Xidmətçi cavab verdi ki, iki samovar üçün 50 manat ödəməlisiniz. Etiraz etdik ki, bu pulu ödəmək imkanında deyilik. Bir az öncəki mübahisədən hələ də sakitləşməyən əsəblərimiz yenidən tarıma çəkildi. Dedik, "ay oğul, bu gün hamımız üçün çətindir, dediyimiz kimi, Bakıdan bura Quba soyqırımı qurbanlarını ziyarət etməyə gəlmişdik, indi ziyarətdən qayıdırıq, hamımızın əsəbləri gərilib, tarıma çəkilib, hamımız yorulmuşuq, sən də bir tərəfdən bizi əsəbləşdirmə. Bu gördüyün körpələrin hamısı doğma yurd-yuvalarından 30 ildir didərgin düşən insanların övladları, nəvə-nəticələridir. Onlar öz istəkləri ilə, könüllü pul toplayıb sifarişlə avtobus tutub bu qədər yolu qət ediblər ki, Quba soyqırımı qurbanlarını ziyarət etsinlər. İndi sən də deyirsən ki, 5-6 litir qaynamış su və iki balaca çaynik üçün 50 manat verin. Burada yəni suyun qiyməti bu qədər bahadır? Bu insafsızlıqdır. Belə çörək qazanmazlar...
Uzun sözün qısası, biz çox dedik, amma o az eşitdi. Dedi, siz 50 manatı verməlisiniz, yoxsa o pulu mənim əməkhaqqımdan kəsəcəklər. Xidmətçi iki ayağın bir başmağa dirədi ki, olmaz, siz 50 manatı mütləq verməlisiniz. Bu arada restoranın digər xidmətçiləri də ətrafımıza toplaşıb məsələyə müdaxilə etməyə başladılar. Onlara bu barədə aidiyyəti yerlərə şikayət edəcəyimizi bildirsək də, dedilər, bura elə bir adamındır ki, ona heç nə edə bilməzsiniz, yaxşısı budur pulunuzu verib gedin. Gördük ki, nə etsək də, xidmətçi fikrini dəyişmək niyyətində deyil. Məsələnin daha da böyüməməsi üçün təkcə qaynar su üçün 40 manat ödəyib (çek təqdim edilmədi), avtobusa minib Bakıya yola düşdük...
...Yol boyu avtobusun salonunda səs-səmir, hərəkət deyilən hec nə yox idi. İnsanın hövsələsini daraldan səssizlik çökmüşdü hər kəsin üzərinə. Beləcə, yolumuza davam edirdik. Amma bu səssizlikdə bəzi qarışıq fikirlər məni rahat buraxmadı... İllər keçəcək, fəsillər dəyişəcək, lakin "Şah Quba" restoranında bugünkü üzləşdiyimiz ədalətsizlik heç zaman unudulmayacaq. Məktəbimizin kollektivi üçün bu xoş olmayan anlar unudulmaz bir gün olaraq yaddaşımızda qalacaq. Onu da deyim ki, "Şah Quba" restoranının işçiləri tərəfindən bizə olunan hörmətsizlik, sayğısızlıq Quba soyqırımı qurbanlarının ruhuna da sayğısızlıqdır. Biz bu özbaşınalıqlara birtəhər dözdük. Amma gördük ki, "Şah Quba" restoranında başdan-başa, sözün əsl mənasında soyğunçuluq hökm sürür. Müştərilərdən bir samovar qaynamış su və iki qaşıq quru çay üçün 50 manat tələb edirlər. Qubada su tapılmır, yoxsa restoran işçilərinin insafı yoxdur? Adam onların əvəzinə utanır, xəcalət çəkir! Çünki bu kimi yeməkxana, restoran və çayxanalarda müştərilərin "cibinə girməklə" "rahat yolla pul qazanırlar". Məsələn, çox uzağa getməyək, elə Qəçrəş meşəsində yol boyu əraziləri zəbt edən restoran, kafe və yeməkxanalarda soyğunçular imkanlarını genişləndirmək, var-dövlət toplamaq, villa tikdirmək, bahalı maşınlar almaq üçün gecə-gündüz müştəriləri aldadırlar. Niyə burada qayda-qanun yaradılmır? Bu özbaşınalığa nə qədər dözmək olar? Özü də bu özbaşınalıqla Qurani-Kərimin nazil olduğu mübarək Ramazan ayında üzləşdik. Halbuki Müqəddəs Ramazan ayı insanları gözəl niyyətlər və xeyirxah əməllər naminə birliyə çağırır, onları əmin-amanlıq, qardaşlıq və bərabərlik yoluna dəvət edir. İnsanlar bu ayda Allah və din qarşısında vicdani borc və vəzifələrini ləyaqətlə yerinə yetirmək fürsəti qazanır, mənəvi-ruhi kamilliyin nəfs üzərində qələbə sevincini yaşayırlar. Bundan başqa, Müqəddəs Ramazan ayı boyunca respublikamızın müxtəlif regionlarında iftar süfrələri açılır. Məgər "Şah Quba" restoranının sahibinin bunlardan xəbəri yoxdurmu? Əgər bunu edə bilmirsə, ən azından insafı əldən verməsin. Əmin olmaq istəyirik ki, növbəti səfərlərimizə qədər "Şah Quba" restoranının rəhbərliyi dediklərimizdən dərs çıxaracaq...".
Məsələ ilə bağlı qarşı tərəfin də mövqeyini dərc etməyə hazırıq.
E.ŞİRİNOV
