Vətəndaş olmasa boş şeydir vətən!
Beş günlük, on günlük güney qarıdır.
Vətən məhfumunun özəyindəki
Vətənin vüqarlı oğullarıdır!
(Xəlil Rza Ulutürk)
Vətənin həmin vüqarlı oğullarından biri də məhz Şahlar Həsənoğludur. O oğul ki, vətən eşqi qəlbində hər zaman məşəl kimi od tutub yanmış, heç bir zaman sönməmişdir.
Məlumdur ki, bir zamanlar imperialistlərin təsiri ilə tariximizdə üstü basdırılmış, dəyişdirilib yanlış formada öyrədilən bir çox faktlar var. Ancaq Şahlar Həsənoğlu geniş savadı və kəskin zəkası ilə hər zaman tariximizin gerçəkliklərini asanlıqla dərk etmiş və bunu dilə gətirməkdən heç vaxt çəkinməmişdir. O, bu cəsarətli addımları atmağa hələ tələbəlik vaxtlarından başlamışdı.
Mən babamla hər görüşümüzdə tələbəlik çağlarından, tarixdən, elmdən danışardıq. Elə həmin söhbətlərin birində ermənilərin vaxtilə bu torpaqlarda yaşamadıqlarını, buraya sonradan köçürüldüyünü deyirdi. Və hətta bir çox detallarla da bunu əsaslandırırdı.
Belə ki, babam hələ tələbə ikən, universitetin birinci kursunda oxuduğu vaxtlar müəllimi ilə arasındakı dialoqu danışırdı. Deyirdi ki, müəllim mühazirə zamanı müəyyən faktlarla Çar Rusiyasının İrəvan və Qarabağ xanlıqlarında yerləşdirdiyi ermənilərin sayını qeyd edirmiş. Bu zaman babam əl qaldırıb və danışmaq üçün müəllimdən icazə istəyib. O, soruşub: "Bu saydıqlarınız erməni ailələrindən ibarətdir, yoxsa nəfərindən?". Müəllim ailələri nəzərdə tutduğunu bildirib. Babam yenidən soruşub: "Mən saydıqlarınızı hesablayıram, əgər hər ailə minimum 3 nəfərdən ibarətdirsə, hansı ki, bu rəqəm 4, 5, 6-da ola bilər. Orta hesabla götürsək, belə çıxır ki, Çar Rusiyasının gətirdiyi ermənilər 3 milyona yaxın edir. 200 il keçməsinə baxmayaraq, indiki ermənilər də elə 3 milyona yaxındır. Molla Nəsrəddinin lətifəsi olmasın, əgər bu ermənilər qədim ermənilərdirsə, bəs Çar Rusiyasının köçürdükləri ermənilər hardadır?! Yox, əgər köçürülmə ermənilərdirsə, bəs qədim ermənilər hardadır?! Çar Rusiyasının tarixinə istinadən, onda belə çıxır ki, statistikaya görə, Azərbaycanda daha əvvəllər heç erməni yaşamayıb".
O dövrdə bunları demək çox riskli hərəkət idi. Babam deyirdi ki, bəlkə də müəllim bir söz deməyəcəkdi, ancaq mən dilimi dinc qoymayıb Molla Nəsrəddindən də misal çəkdim. Babam: "Molla bir gün 3 kilo ət alır, arvadı bu əti qonşularla bölüşür. Axşam Molla gəlir deyir, ət hanı, arvadı deyir ki, pişik yeyib. Molla Nəsrəddin gedib pikiyi tutub gətirib tərəzidə çəkir, pişik düz 3 kilo gəlir. Molla deyir, düzünü de, bax bu pişikdirsə ət hanı?! Yox ətdirsə, pişik hanı?!" - deyə misal çəkib. Bu cür fikirlərin auditoriya qarşısında açıq şəkildə deyilməsindən çəkindiyi üçün müəllim babamı imtahandan kəsir. O vaxt dərslərdən kəsilmək universitetdən qovulmaq demək idi. Elə birinci kəsrdə rəhmətlik Xudu Məmmədov bundan xəbər tutur. Onun köməyi ilə babam universitetdən atılmaqdan canını qutarır. Babam gülərək danışırdı ki, Xudu Məmmədov deyib: "Şahlar, savadlı oğlansan, dediklərində də həqiqət var. Ancaq bildiklərini içində saxla, gələcəkdə lazım olacaq".
Təbii ki, babamın ermənilərlə bağlı düşüncələri, sadəcə, bununla kifayətlənmirdi. O, həmişə deyirdi ki, düşmənə qalib gəlmək istəyirsənsə, əvvəlcə onun dilini və tarixini bilməlisən. Hər zaman ermənilərin xüsusiyyətlərini, necə bir millət olduqlarını danışardı. Babamın dediyinə görə, ermənilər əvvəllər indiki İsrail, Suriya, Livan torpaqlarında yəhudilərin qulları kimi yaşayırdılar. Yəhudilər erməniləri Bizansa, Hindistana qul kimi satırdılar. Hətta Şimali Qafqaza Bizans vasitəsilə köçürülüblər. Lakin türklər gəldikdən sonra vəziyyət dəyişir. Ermənilər özlərini acındıraraq türklərin onları himayəyə almaqlarına zəmin yaratmışlar. Və hətta türklər erməniləri indiki Azərbaycan və Türkiyə arasındakı ərazilərdə, İranın cənubunda yerləşdiriblər.
Babam deyirdi ki, o dövrdə ermənilər dedikdə, söhbət erməni dövlətindən yox, erməni dini icmasından gedirdi. Ancaq təəssüf ki, tərcümə zamanı yanlış formada - Ermənistan formasında tərcümə olunub.
Babamın danışdığına görə, türklər erməniləri himayə edən zaman yahudi icmasından bir nəfər (adını xatırlamıram) erməniləri yerləşdirən türk sərkərdəsinə deyir ki, ermənilər nankor, kinli və oğru millətdir, onlara güvənməyin. Həqiqətən də belədir. Daha sonrakı tarixə nəzər salsaq, bunun doğruluğunu aydın şəkildə görə bilərik. 1918-ci ildə Azərbaycanda dağ yahudilərinə qarşı törətdikləri toplu soyqırım ermənilərin kinli olduğunu və öz tarixlərini dərindən bilmədiklərini sübut edən faktlardan biridir. Türklərin onları himayə etməsinə baxmayaraq, onlara qarşı etdikləri üsyan, ruslarla birləşərək türk hökumətinə baş qaldırmaqları onların nankor olduğunu göstərir.
Babam deyirdi ki, bu faktlar onların kinli və nankor millət olduqlarını sübut edir. Bəs oğru olduqlarını necə izah etmək olar? Düzdür, ermənilər bizim tariximizi, musiqilərimizi, torpaqlarımızı oğurlayıblar, işğal ediblər. Lakin onlarda heç kimin edə bilmədiyi bir şey var, o da gen oğurluğudur. Babama görə, digər millətlərdən olan qadınlarla evlənmək erməni qadını ilə evlənmək qədər təhlükəli deyil. Çünki ermənilər özlərinə çox yaxşı bələddirlər. Buna görə öz genlərini yeniləmək üçün erməni qadınları başqa köklü millətlərdən olan kişilərlə evlənir, daha sonra onlardan olan uşaqlarını atalarına qarşı nifrətlə böyüdürlər. Artıq o uşaqlar böyüdükdə özlərini türk, ingilis, fransız və s. kimi deyil, erməni kimi görürlər. Və gedib yenidən erməni millətindən olanlarla evlənirlər. Beləliklə də onlar başqa genləri oğurlayaraq öz genlərini saflaşdırırlar.
Babam mənə bütün bunları danışdıqca, onun savadına heyran olurdum. Anlayırdım ki, Şahlar Həsənoğlu sıradan bir insan deyil. O, heç kimin görə bilmədiklərini görüb, hətta gördüklərini heç kimin bilmədiyi faktlarla izah edib.
Mən qürur duyuram ki, Şahlar Həsənoğlu kimi bir insanın qanını, genini daşıyıram. Allah sənə rəhmət eləsin, Qarabağ həsrətli babam! Ruhun şad olsun!
Hunel Aydan Əhmədqızı
