12 noyabr - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Günü...
...Hər il noyabrın 12-də Azərbaycanda müstəsna əhəmiyyətə malik dövlət bayramı - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Günü qeyd olunur. Bu il müstəqil Azərbaycan dövləti və xalqı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən Konstitusiyanın 27-ci ildönümünün ikiqat tarixi günə çevrilmiş Böyük Şanlı Qələbənin 2-ci ildönümü ərəfəsinə təsadüf etməsi Azərbaycan üçün rəmzidir.
Xalqın parlaq gələcəyi Azərbaycanın dövlət siyasətinin prioritet istiqamətidir
Ümummilli lider Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri sayəsində formalaşaraq inkişaf yoluna qədəm qoyan Azərbaycan Silahlı Qüvvələri bu gün Prezident, Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qarşıya qoyulan vəzifələri, şərəfli missiyasını uğurla yerinə yetirərək, böyük qələbə qazandılar.
44 gün davam edən zəfərli yürüşdə Azərbaycan Ali Baş Komandanın, Prezidentin, Azərbaycan xalqının, Şanlı Ordunun yekdilliyi, dost ölkələr olan Türkiyə, Əfqanıstan və Ukraynanın mənəvi dəstəyi ilə döyüş meydanında hərb tarixinə yazılacaq böyük uğurlara imza atdı. Bu müddətdə cəbhədən hər gün şad xəbərlər gəlirdi. Özünümüdafiə hüququnun həyata keçirilməsi nəticəsində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə tam uyğun olaraq Qarabağ regionunun və ona bitişik yeddi rayonun beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri üzərində nəzarəti bərpa etmək məqsədilə , işğal altında olan torpaqlarımızın əksəriyyəti işğalçılardan azad edilib.
Bütün bu beynəlxalq aktların qeyd olunmasına baxmayaraq, 1993-cü ildə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsinin qəbul edərək Ermənistan qoşunlarının, silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən və 30 il ərzində kağız üzərində qalan 4 qətnaməsi (882, 853, 874, 884 saylı) Azərbaycan ordusunun igidliyi ilə yerinə yetirilərək ərazi bütövlüyü bərpa olundu.
Bu gün böyük qürur hissi ilə deyə bilərik ki, Azərbaycan xalqının mədəniyyət beşiyi olan 270 illik tarixi olan Şuşa şəhərində Azərbaycanın şanlı bayrağı dalğalanır.
Çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrimiz, milli və ümumbəşəri dəyərlərimiz əsasında yaradılmış bu Konstitusiya 1918-ci ildə müsəlman Şərqində ilk dəfə olaraq Azərbaycan xalqının yaratdığı Azərbaycan xalqının keçdiyi inkişaf yolunun məntiqi nəticəsidir, demokratik respublika, demokratik dəyərlərə, hüquqlara və insan azadlıqlarına sadiq olduğunu bəyan etdi. Azərbaycanın hazırkı Konstitusiyası xalqımızın müstəqil, azad, demokratik dövlət qurmaq və dünya birliyində layiqli yer tutmaq istəyini, sülhə, tərəqqiyə, bəşəriyyətin sivil inkişafına töhfə vermək niyyətini və iradəsini nümayiş etdirir. Ümumbəşəri dəyərlərə və mütərəqqi milli ənənələrə əsaslanan Azərbaycan Konstitusiyası bugünkü reallıqları, dövlətin və cəmiyyətin inkişaf perspektivlərini əks etdirir.
Zəngin tarix gələcək nəsillər üçün mirasdır
1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi yolu ilə Azərbaycanın dövlətçilik tarixində əlamətdar hadisə olan müstəqil suveren dövlətin Əsas Qanunu olan Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul edildi. Azərbaycanda müasir dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu yolunda böyük yol keçmiş, insanın hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsinə zəmin yaradılaraq, müstəqil demokratik hüquqi cəmiyyətin təminatçısı olan ölkə həyatının bütün sahələrinin inkişafına təkan vermişdir.
Müstəqilliyin ilk illərində Azərbaycan Respublikası böyük çətinliklərlə üzləşdi. 1991-ci il oktyabrın 18-də “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktı qəbul edilsə də, əslində Azərbaycan öz həqiqi müstəqilliyinə qovuşmuş, keçmişə nəzər saldıqda əminliklə deyə bilərik ki, müstəqil dövlətimizin ilk milli Konstitusiyasının qəbul edilməsi Azərbaycan ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra verdiyi xidmətdir. O, Konstitusiya layihəsini hazırlayan xüsusi komissiyaya şəxsən sədrlik etmiş, Konstitusiya layihəsinin cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri arasında açıq müzakirəsini təşkil etmişdir.
Böyük siyasi təcrübəyə malik olan Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi ənənələrinin inkişafında, milli mənlik şüurunun oyanmasında əvəzsiz rol oynamışdır. Hələ ötən əsrin 70-ci illərində onun səyləri ilə Azərbaycanın həm iqtisadi, həm də ictimai-siyasi həyatında baş verən dəyişikliklər öz əksini tapmışdır.
Həmin dövrdə Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi vəzifəsini tutan Heydər Əliyev 1978-ci ildə Azərbaycan SSR Konstitusiyasının qəbulundan sonra Azərbaycan dili dövlət dili statusu almışdır. Heydər Əliyevin sayəsində Azərbaycan xalqının tarixi keçmişinə maraq artdı, mənlik şüuru yüksəldi, milli-mənəvi dirçəliş başlandı. Azərbaycanlıların şüurunda milli ruh, milli qürur oyanmağa başladı, azadlıq və müstəqillik hissləri canlandı, iqtisadi və mədəni inkişaf məsələlərinin təhlili canlandı.
Ümummilli liderin rəhbərliyi və gərgin əməyi sayəsində hazırlanmış Əsas Qanun çoxəsrlik Azərbaycan dövlətçilik ənənələrinə, milli və ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanır. Yeni Konstitusiya demokratik və hüquqi dövlət quruculuğuna, Azərbaycanın ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni həyatının inkişafına güclü təkan verdi.
Tariximiz hər bir vətəndaşın qürurudur
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın müstəqilliyini itirmək təhlükəsi var idi. Ulu öndər cəmiyyətdə hökm sürən xaos və anarxiyanı, ölkədə iqtisadi, siyasi, mənəvi-psixoloji gərginliyi aradan qaldırdı. Müstəqil Azərbaycan Respublikası möhkəm əsaslar üzərində yeni inkişaf kursu müəyyənləşdirmişdir. Xalqın tələbi ilə 1993-cü ilin iyununda Heydər Əliyev Bakıya gəldi və Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçildi. O, dərhal öz qüvvələrini gənc dövlətin müstəqilliyini əldən verməməyə yönəltdi. Bununla da Azərbaycanın inkişafında və müstəqil demokratik hüquqi dövlət kimi formalaşmasında yeni mərhələ başlandı.
Xüsusilə, ümummilli lider Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi kimi mühüm məsələnin həlli istiqamətində mühüm addımlar atıb. Heydər Əliyevin Ukraynanın dəstəyi ilə layiqli uzaqgörən siyasəti nəticəsində 1994-cü ilin mayında Ermənistanla atəşkəs sazişi, həmin il sentyabrın 20-də isə Ermənistanın Silahlı münaqişəni dayandırması ilə bağlı tarixi sənəd imzalandı. Xəzərin neft şirkətləri ilə zəngin neft-qaz strukturları ilə bağlanan “Əsrin Müqaviləsi” tarixə düşmüşdür. Bu, Azərbaycanın iqtisadiyyat sahəsində daha da inkişafına töhfə verməklə yanaşı, onun müstəqilliyinin təmin edilməsi istiqamətində uğurlu tədbirlərin həyata keçirilməsinə də imkan yaratmışdır. Əsl müstəqillik - insanın öz sərvətinə tam sahib olmasıdır.
Beləliklə, Azərbaycan ilk dəfə olaraq öz sərvətlərinin sahibi kimi çıxış etdi və dünyanın aparıcı dövlətlərinin ən qabaqcıl şirkətlərinin bu müqavilədə iştirakı ölkəmizin regionda əhəmiyyətini və nüfuzunu artırdı. Azərbaycan iri regional layihələrə, Avropanın və bütövlükdə dünyanın enerji təhlükəsizliyi sisteminə qoşulub.
Yeni Konstitusiya demokratik, dünyəvi, hüquqi dövlətin əsasını qoydu
Konstitusiyanın qəbulu yeni ictimai quruluşun hüquqi tanınmasını təsdiq edən fakt olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan Respublikasının inkişafının keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasının göstəricisi idi. İnsanın, onun hüquq və azadlıqlarının ali dəyər kimi qəbul edilməsi ölkə Konstitusiyasının əsas məqsədidir.
Konstitusiyanın preambulasında Azərbaycan xalqının çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrini davam etdirərək, keçmiş, indiki və gələcək nəsillər qarşısında məsuliyyətini dərk edərək, öz suveren hüququndan istifadə edərək bəyan etdiyi ali niyyətlər sadalanır. Əsas Qanun aşağıdakı prinsipləri ifadə etdi:
— Azərbaycanın müstəqilliyinin, suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunması;
- Konstitusiya çərçivəsində demokratik quruluşa təminat vermək, vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasına nail olmaq, xalqların iradəsinin ifadəsi kimi qanunun aliliyini təmin edən hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğu;
- ədalətli iqtisadi və sosial nizama uyğun olaraq hamı üçün layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi, ümumbəşəri dəyərlərə sadiq qalaraq digər xalqlarla dostluq, sülh və təhlükəsizlik şəraitində yaşamaq və bu məqsədlər üçün qarşılıqlı fəaliyyətin həyata keçirilməsi.
Heydər Əliyevin layiqli davamçısı
Azərbaycanın müstəqilliyi bir vaxtlar ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qorunub saxlanılıbsa, bu gün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə daha da möhkəmlənir və əbədiyaşarlıq qazanır. Bütün bunlar bir daha deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın müstəqilliyi əbədidir və dönməzdir.
Bu gün Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dədə-baba torpaqlarımızın geri qaytarılmasında əldə edilən tarixi qələbə hər birimizdə qürur hissi aşılayır, öz sahəmizdə, ərazimizdə daha əzmlə çalışmağa ruhlandırır. Qarabağın Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi, ilkin tarixi torpağı olduğunu beynəlxalq ictimaiyyət - BMT, Qoşulmama Hərəkatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, ATƏT, Avropa Parlamenti və digər aparıcı beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan çoxsaylı fərman və qətnamələri Qarabağın Azərbaycana mənsub olduğunu açıq şəkildə təsdiq edir.
Düşünülmüş və mahir hərbi strategiyaya əsaslanan əməliyyatlar nəticəsində rəşadətli Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında dədə-baba torpaqlarımızı zəbt edən düşmənə sarsıdıcı zərbələr endirib, torpaqlarımızı 30 illik işğaldan azad edərək tarixi qələbə qazandı.
Azərbaycanın beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində apardığı ədalətli müharibənin tarixi nəticəsi olaraq Türkiyə Prezidenti Ərdoğanın mənəvi dəstəyi və Rusiya Federasiyasının iştirakı ilə 2020-ci il noyabrın 10-da Ermənistan faktiki olaraq hərbi təslim olduğu Müqavilə imzalandı.
Qələbə qazanmış Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyev igid Azərbaycan ordusu ilə Vətənin müdafiəsi kimi şərəfli və məsuliyyətli bir vəzifənin öhdəsindən gəldi. İşğal olunmuş torpaqların azad edilməsi və ərazi bütövlüyümüzün bərpası eyni zamanda vətəndaşların konstitusiya hüquqlarının bərpasını və dövlətin əsasını qoyur. Beləliklə, Azərbaycan xalqının çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrini davam etdirərək, “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktında əksini tapmış prinsipləri rəhbər tutaraq, Konstitusiyanı qəbul edərkən bəyan etdiyi ali məqsədlərdən biri bütün cəmiyyətin və hər kəsin rifahı, ədalətin, azadlıq və təhlükəsizliyin bərqərar olması, keçmiş, indiki və gələcək nəsillər qarşısında məsuliyyətini dərk edərək, öz suveren hüququndan istifadə edərək, Azərbaycanın müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaqdır.
Konstitusiyaya görə, Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahid, toxunulmaz və bölünməzdir. Eyni zamanda, 30 ilə yaxındır öz yurd-yuvasından zorla köçürülmüş vətəndaşlarımızın öz torpaqlarına qaytarılması onların pozulmuş mülkiyyət hüquqlarının bərpasına şərait yaradacaq. İgid Azərbaycan ordusunun həyata keçirdiyi uğurlu əməliyyatlar həm də xalqımızın təməl konstitusiya hüquqlarından biri kimi təhlükəsiz yaşamaq hüququnun bərpasına zəmin yaratdı.
Bütün Azərbaycan xalqı Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşərək şanlı qələbəyə doğru birgə addımlayaraq, işğaldan azad edilmiş torpaqlarda dövlət bayrağının dalğalanmasına və qanuni qüvvəsinin bərpasına nail olaraq Müstəqil Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 27-ci ildönümünü qeyd edir.
Arif Cəmil oğlu Quliyev
Hüquq elmləri doktoru, professor,
“Odessa Hüquq Akademiyası” Milli Universiteti (Kiyev Əqli mülkiyyət və Hüquq Universiteti) Konstitusiya,
Beynəlxalq hüquq və ictimai hüquq fənləri kafedrasının professoru,
Ukraynanın əməkdar təhsil işçisi
(Xüsusi olaraq "Təzadlar" üçün)
