Şöhrət qazanmış müdriklər haqqında
Siz ey şöhrət qazanmış müdriklər, sizin hamınız həqiqətə yox, xalqa və xalq xurafatına xidmət etdiniz! Məhz buna görə sizə hörmət edirdilər.
Və buna görə də yalnız sizin inamsızlığınıza dözdülər ki, bu da xalqa hazırcavab və dolanbac bir yol idi. Beləliklə, Rəbb qullarına bu cür ixtiyar verir və üstəlik də onların öz iradələrini ələ salır.
Ancaq canavarın itlərə nifrət etdiyi kimi, insanlara nifrət edən kimdir axı? Ola bilsin azad bir ağıl, zəncirlərin düşməni, dua etməyən və meşələrdə yaşayan.
Onu sığınacağından qovmaq-bu həmişə xalq arasında “ədalət hissi” adlanırdı. O, öz itlərini hələ də onun üzərinə qısqırdır.
“Həqiqət var: çünki xalq var! Vay, axtaranın halına!” - lap qədimdən belə olub.
Siz öz xalqınızın ibadətlərinə haqq qazandırmaq istəyirdiniz. Siz bunu “həqiqət əzmi” adlandırdınız, ey şöhrət qazanmış müdriklər!
Sizin ürəyiniz həmişə özünə belə deyirdi: “Mən xalqın içindən çıxmışam və oradan Allahın səsi mənə nazil olub”.
Siz eşşək kimi inadkar və ağıllı məxluq olaraq həmişə xalqa vasitəçi olmusunuz.
Xalqla barışmaq istəyən bir çox hökmdarlar isə atlarından- eşşəklərindn əvvəl şöhrət qazanmış müdrikləri qoşurdular.
İndi isə, ey müdriklər, nəhayət, mən sizdən aslanın dərisini üstünüzdən çıxarıb atmağınızı istəyirəm!
Yırtıcı bir heyvanın alabəzək dərisini və araşdıranın, axtaranın və fəth edənin saçını!
Ah, sizin “düzgünlüyünüzə” inanmağı öyrənməyim üçün siz əvvəlcə ibadət etmək istəyindən əl çəkməlisiniz.
Mən Allahların olmadığı səhraya gedib ibadət etməyə hazır olanı düzgün adlandırıram.
O, günəşin qızdırdığı sarı qumda, bütün canlıların ağacların kölgəsində dincəldiyi bulaqlarla zəngin adalara xəsisliklə baxır.
Ancaq onun bu hərisliyi onu bu razı olanlara oxşamağa məcbur edə bilməz. Çünki oazislərin olduğu yerdə bütlər də var.
Ac, güclü, tənha və allahsız olmaq - aslanın iradəsi belə istəyir.
Qulların xoşbəxtliyindən azad olmaq, tanrılardan və onların ibadətindən xilas olmaq, qorxmaz və qorxu yaradan, böyük və tənha olmaq – düzgünlərin iradəsi belədir.
Səhrada çölün Rəbbi kimi düzgün, sərbəst zəkalı insanlar, şəhərlərdə isə yaxşı bəslənmiş, şöhrət qazanmış müdriklər-yük heyvanları yaşayırdı.
Çünki onlar həmişə eşşək kimi xalqın arabasını çəkirlər!
Buna görə onlara qəzəblənmirəm. Amma qoşquları qızılla parıldasa belə, onlar mənim və qoşqulu insanların xidmətçisi olaraq qalırlar.
Və onlar çox vaxt mükafata layiq yaxşı qulluqçular idilər. Çünki fəzilət belə deyir: “Əgər qul olmalısansa, xidmətin kimə daha faydalıdırsa, onu axtar!”
“Ağanızın ruhu və fəziləti onun xidmətçisi olduğunuz üçün böyüməlidir. Ona görə də siz də onun ruhu və fəziləti ilə birlikdə böyüyəcəksiniz!”
Həqiqətən, siz ey izzətli müdriklər, siz, xalqın xidmətçilərisiniz! Siz xalqın ruhu və fəziləti ilə , xalq isə sizin vasitənizlə böyüdü! Bunu sizin şərəfinizə deyirəm!
Amma siz mənim üçün, hətta öz fəzilətlərinizdə də, ruhun nə olduğunu bilməyən uzaqgörən bir xalq olaraq qalırsınız!
Ruh özü həyata müdaxilə edən bir həyatdır. O öz iztirabları ilə biliklərini artırır. Bunu bilirdinizmi?
Ruhun xoşbəxtliyi isə qırğın üçün göz yaşları ilə məsh olunmaq və müqəddəs olmaqdır - bunu artıq bilirdinizmi?
Korun həm korluğu, həm də əlini ovuşdurması onun baxdığı günəşin qüdrətinə şəhadət verir - siz artıq bunu bilirdinizmi?
Dərkedən qurmağı dağların köməyi ilə öyrənməlidir! Ruh təkcə dağları hərəkətə gətirmir - siz artıq bunu bilirdinizmi?
Siz ancaq ruhun qığılcımlarını bilirsiniz, amma onun nə olduğunu, nə də onu əmələ gətirən çəkicin sərtliyini görmürsünüz!
Həqiqətən, siz ruhun məğrurluğunu bilmirsiniz! Amma o nə vaxtsa danışmaq istəsəydi, ruhun təvazökarlığına daha az dözərdiniz!
Və siz heç vaxt ruhunuzu qarla örtülmüş bir çuxura ata bilməzsiniz. Çünki bunun üçün kifayət qədər isti deyilsiniz! Ona görə də onun soyuqluğunun ləzzətlərini bilmirsiniz.
Ancaq hər şeydə, mənim fikrimcə, ruhla çox asanlıqla davranırsınız və müdriklikdən tez-tez pis şairlər üçün bir sığınacaq və xəstəxana düzəldirdiniz.
Siz qartal deyilsiniz. Ona görə də ruhun qorxusunda xoşbəxtliyi yaşamadınız. Kim quş deyilsə, uçurumun üzərindən uçmamalıdır.
Mənə isti görünürsünüz. Lakin hər hansı bir dərin idrakdan soyuqluq əsir. Ruhun ən dərin mənbələri buz kimi soyuq, isti əllər və yorulmaq bilməyənlər üçün bir müalicədir.
Budur, hörmətli, ciddi, düz kürəkli izzətli müdriklər! - güclü külək və güclü iradə sizi idarə etmir.
Siz heç dənizdə yuvarlaqlaşdırılmış, küləkdən şişmiş və tufandan titrəyən yelkən görmüsünüzmü?
Ruhun tufanından titrəyən yelkən kimi, mənim vəhşi müdrikliyim dəryadan keçir!
Amma siz, ey xalqın nökərləri, siz, şöhrət qazanmış müdriklər, mənimlə necə gedə bildiniz!
Zərdüşt belə dedi.
Gecə nəğməsi
Gecə: indi bütün bulaqların səsi daha yüksəkdən gəlir. Mənim ruhum da qaynayan bir bulaqdır.
Gecə: indi sevgililərin bütün nəğmələti təzəcə oyanır. Mənim ruhum da bir aşiqin nəğməsidir.
İçimdə sönməz, doyumsuz nəsə bir şey var və o danışmaq istəyir. İçimdə sevgi hərisliyi var və o özü sevgi dilində danışır.
Mən işıqam; ah, kaş ki, gecə olsaydım! Amma bu elə mənim tənhalığımdır ki, işıqla əhatə olunmuşam.
Oh, kaş qaranlıq və gecə ola bilsəydim! İşığın şüalarında necə əylənərdim!
Və hətta sizə xeyir-dua da verərdim, ey səmada qurdlar kimi parıldayan ulduzlar! Və mən sizin işıq hədiyyələrinizdən xoşbəxt olardım.
Amma mən öz işığımda yaşayıram, özümdən çıxan alovu yenidən uduram.
Mən alanın xoşbəxtliyini bilmirəm və tez-tez xəyal edirdim ki, oğurluq, almaqdan daha xeyirlidir.
Bu mənim kasıblığımdır ki, əlim hədiyyə verməkdən heç vaxt dincəlmir. Bu mənim həsəd aparmağımdır ki, mən gözləyən gözləri və həsrətin nurlu gecələrini görürəm.
Bağışlayan hər kəsin vay halına! Ey günəşimin tutulması! Ey arzuların aclığı! Ey toxluq içində şiddətli aclıq!
Məndən alırlar, amma mən onların ruhuna toxunurammı? Vermək və almaq arasında bütöv bir uçurum var.Lakin ən kiçik uçurumun üzərində körpü salmaq çox çətindir.
Aclıq mənim gözəlliyimdən irəli gəlir. Şam olduğum adamlara əzab vermək, bəxş etdiyimləri qarət etmək istərdim.
Digər əl artıq ona uzanarkən əlinizi geri çəkmək. tökülərkən tərəddüd edən şəlalə kimi tərəddüd etmək. Mən pisliyə qarşı bu cür ac oluram.
Belə intiqamı mənim artıqlığım uydurur. Belə hiyləgərlik mənim tənhalığımdan irəli gəlir.
Vermək xoşbəxtliyim hədiyyədə dondu, fəzilətim özümdən və artıqlığımdan yoruldu!
Kim həmişə bağışlayırsa, onun ayıbını itirmək təhlükəsi var. Davamlı paylayanın əlində və ürəyində qabar olur.
Mənim gözlərim istəyənlərin qarşısında artıq nəmlənmir. Çünki əllərin titrəməsindən əlim çox qabalaşıb.
Gözlərimdəki yaş, ürəyimdəki tük hara getdi? Oh, bütün bağışlayanların tənhalığı! Oh, bütün bu parıltıların səssizliyi!
Böş fəzada bir çox günəşlər fırlanır.Onlar qaranlıq olan hər şeyi öz şüaları ilə işıqlandır, mənə gələndə isə susurlar.
Oh, bu, nurlu hər şeyə qarşı işığın düşmənçiliyidir: o, amansızcasına öz yolu ilə gedir.
Qəlbin dərinliklərində parlayan hər şeyə qarşı ədalətsizlik, başqa günəşlərə biganəlik - hər günəş bu cür hərəkət edir.
Bir fırtına kimi, günəş öz yolları ilə tələsir və bu, onların hərəkətidir. Onlar öz sərt iradələrinin ardınca gedir və bu, onların soyuqluğudur.
Oh, siz ey qaranlıq gecələr, parlayan hər şeydən istilik yaradan sizsiniz! Siz işığın şəfəqlərindən zövq alırsınız!
Ah, ətrafımda buz və buzda yanan əlim! Ah, içimdə sizin ehtirasınıza can atan bir ehtiras!
Gecə: ah, mən niyə işıq olmalıyam! Mən qaranlıq və tənhalıq üçün susayıram!
Gecə: indi mənim danışmaq istəyim bulaq kimi qaynayır.
Gecə: indi bütün qaynayan bulaqlar daha yüksək səslə danışır.Mənim ruhum da qaynayan bir bulaqdır.
Gecə: indi bütün sevgililərin nəğmələri oyanır. Mənim də ruhum bir aşiqin nəğməsidir.
Zərdüşt belə oxudu.
Rəqs nəğməsi
Bir axşam Zərdüşt şagirdləri ilə meşədə gəzirdi. Və beləcə o, bulaq axtararaq, səssiz ağaclarla və kollarla əhatə olunmuş bir çəmənliyə çıxdı. Çəmənlikdə qızlar rəqs edirdilər. Zərdüştü tanıyan qızlar rəqslərini dayandırdılar. Zərdüşt mehribancasına onlara yaxınlaşıb dedi:
“Rəqs etməyi dayandırmayın, əziz qızlar! Sizə yaxınlaşan nə pis adam, nə də qızların düşmənidi.
Mən Allahın şeytan qarşısında şəfaətçisiyəm, o isə ağırlıq ruhudur. Mən necə ilahi rəqslərin,yaxud rəqs edən gözəl qadın ayaqlarının düşməni ola bilərəm?
Düzdür, mən qaranlıq ağaclardan ibarət, zülmətlə dolu bir meşəyəm, amma kim mənim qaranlığımdan qorxmasa, sərv ağaclarımın çətiri altında gül kolları tapar.
O,qızlar üçün əziz olan kiçik bir tanrı tapacaq. O, gözlərini yumaraq quyunun yanında sakitcə yatır.
Doğrudan da, o, günün günorta vaxtı yuxuya getdi, tənbəl! Görəsən o, kəpənəklərin dalınca çox qaçmayıb ki?
Gözəl rəqqaslar, əgər mən kiçik tanrını bir az cəzalandırsam, mənə qəzəblənməyin! O, bəlkə də qışqırıb ağlayacaq, amma o ağlayanda belə gülməyə hazırdır!
Qoy o, göz yaşları ilə səndən rəqs etməyi xahiş etsin. Mən isə onun rəqsinə mahnı oxuyacağam:
“Dünyanın ağası” deyilən mənim ən böyük və ən qüdrətli iblisimin, ağırlıq ruhunun rəqs və istehza mahnısını.
Və budur, Zərdüştün oxuduğu mahnıya Kupidon və qızlar birlikdə rəqs etdilər.
Bu yaxınlarda sənin gözlərinə baxdım, ey həyat! Və mənə elə gəldi ki, anlaşılmazlığa qərq oluram.
Amma sən məni qızıl tilovla çıxardın. Mən sənə anlaşılmaz dedikdə istehza ilə güldün.
“Bütün balıqlar belə deyirlər,” deyə cavab verdin, “onların başa düşmədikləri elə anlaşılmazdır.
Baxmayaraq ki, siz kişilər məni “dərinlik” və ya “sədaqət”, “əbədilik”, “sirr” adlandırırsınız. Ancaq mən yalnız dəyişkən, vəhşi təbiətli və hər şeydən əvvəl fəzilətsiz bir qadın kimiyəm.
Amma siz kişilər bizə həmişə öz fəzilətlərinizi bəxş edirsiniz - ey fəzilətlilər!
Beləcə, həyat bir qadın kimi güldü. Amma mən özü haqqında pis danışanda nə onun özünə, nə də gülüşünə inanmıram.
Və mən öz vəhşi müdrikliyimlə onunla üz-üzə danışanda o, mənə qəzəblə dedi: “Sən istəyirsən, susayırsan, sevirsən və ona görə də həyatı yalnız sən tərifləyirsən!”
Qəzəblə “həqiqəti demək” olmaz və bu, insan müdrikliyinə xas ola bilməz. Bu nöqteyi-nəzərdən, mən hirslənsəm də, ona cavab vermədim və həqiqəti söyləmədim.
Üçümüz arasında vəziyyət belədir. Mən bütün qəlbimlə yalnız həyatı, ən çox da ona nifrət etdiyim zaman sevirəm!
Amma əgər mən müdrikliyi sevirəmsə və çox vaxt onu çox sevirəmsə, bu, mənə onun həyatı çox xatırlatdığına görə baş verir!
Onun gözlərinin, gülüşünün və hətta qızıldan dəstəyi olan balıq tutmaq üçün qarmağının bir-birinə bənzəməsində mənim nə günahım var?
Və bir dəfə həyat məndən “müdriklik nədir?” soruşanda mən ehtirasla cavab verdim: “Oh, bəli, müdriklik!”
Ona susayır və ondan doymurlar, gizlincə baxır və torla tuturlar.
O gözəldirmi? Mən hardan bilirəm! Ancaq hətta ən köhnə bir balıq hələ də onun yemi üçün gedir.
O, dəyişkən və inadkardır. Onun tez-tez dodaqlarını dişlədiyini, saçlarını daraqla dolaşdırdığını görmüşəm.
Ola bilsin ki, o, bir qadın kimi pis və hiyləgərdir, lakin özü haqqında pis danışanda, o, daha çox cəlb edir”.
Mən bunu həyata deyəndə o, pis-pis gülümsədi və gözlərini yumdu. “Kimdən danışırsan? - o soruşdu. - Mənim haqqımda deyilmi?
Və əgər sən haqlı olsan belə, bunu üzümə demək olarmı! Amma indi mənə öz müdrikliyindən danış!”
Ah, yenə gözünü açdın, ey sevgili həyat! Və mənə elə gəldi ki, mən yenə anlaşılmazlığa qərq oluram.
Zərdüşt belə oxudu. Amma rəqs bitəndə və qızlar gedəndə o, kədərləndi.
“Günəş çoxdan batdı,” nəhayət dedi,- çəmənlik nəm oldu, meşələrdən sərin bir meh əsir.
Hansısa naməlum bir şey məni əhatə edir və fikirli-fikirli mənə baxır. Necə! Sən hələ sağsan, Zərdüşt?
Niyə? Nə üçün? Haraya? Haradan? Necə? Məgər artıq yaşamaq ağılsızlıq deyilmi?
Ah, dostlar, bu axşam məndən soruşur. Kədərimi bağışlayın!
Axşam düşdü.Axşam düşüdüyünə görə məni bağışlayın!"
Zərdüşt belə dedi.
(Ardı var)
Tərcümə etdi: Şakir QURBANOV
