“İran yük maşınlarının qanunsuz olaraq Qarabağ bölgəsinə getməsi ilk dəfə deyil. Bunlar işğal dövründə dəfələrlə baş verən hadisələrdir”,- deyə Azərbaycan Prezidenti bildirib. Gorus-Qafan yolu ilə Xankəndiyə qanunsuz yük daşıyan İran maşınlarının saxlanılmasına toxunan Prezident bildirib ki, bu TIR-lar barədə Azərbaycan tərəfində əvvəllər məlumat olub: “Ancaq təbii ki, indiki kimi dəqiq bir məlumat yox idi. Bunu nəzərə alaraq, İrana narazılığımızı müxtəlif kanallarla ifadə edirdik. Amma bu proses davam etdi. Müharibə bitdikdən sonra Laçın dəhlizi indi gözümüzün qabağındadır. Hərbi mövqelərimizdən Xankəndiyə gedən yola qədər olan məsafə bəlkə də 5-6 metrdir. Laçın dəhlizi boyunca, eləcə də Şuşa ətrafında və digər bölgələrdə kifayət qədər texniki imkanlarımız var. Kameralar var. Peykdən istifadə edirik, PUA -dan istifadə edirik. Müharibədən sonra yük maşınlarının ora getməyə davam etdiyini gördük. Belə olan halda mən Prezident Administrasiyasının işçilərinə İranın Azərbaycandakı səfiri ilə danışmağı tapşırdım. Bunu rəsmi etmək istəmirik. Dostluqla danışsınlar və desinlər ki, buna son qoyulmalıdır. Bu bizə qarşı hörmətsizlikdir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmətsizlikdir, buna son qoyulmalıdır. Səhv etmirəmsə, bu söhbət iyul ayında oldu. Daha sonra, əlbəttə ki, buna diqqət etməyə başladıq və hər ayın əvvəlində nə qədər yük maşınının çıxdığı, neçə yük maşınının girdiyi, nə gətirdiyi, nə götürdüyü barədə məlumat toplayırıq. Onların nömrələrinə qədər bütün məlumatlara sahibik. Bunlar mətbuatda yer aldı. Amma sonra nə etdilər? İran yük maşınlarına erməni nömrələrini yapışdırmağa çalışdılar. Bu şəkildə bizi aldatmağa çalışdılar. O qədər çirkin bir iş gördülər ki, avtomobilin üstündəki tankerdə farsca yazılar və aşağıda erməni nömrələri var. Sizə deyim ki, eyni lövhələri bir neçə avtomobilə yapışdırıblar. Bu qədər qeyri -bərabər şəkildə edildi. Bu onu göstərir ki, həmin işi davam etdirmək istəyirlər, amma həm də bunu ört -basdır etmək istəyirlər. Bu vəziyyətdə, bir aydan sonra rəsmi olaraq diplomatik nota verdik, İranın Azərbaycandakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə dəvət edildi. Şikayətlər ona bildirildi və bu vəziyyətə son qoyulması istənildi. Bu hadisə avqustun ortalarında baş verdi. Ümid edirdik ki, buna son qoyulacaq. Bununla belə, 11 avqust - 11 sentyabr arasında təxminən 60 İran yük maşını Qarabağa qeyri -qanuni yolla keçid etdi. Bunun qarşısını almaq üçün indi praktiki addımlar atdıq. Davranışlarımız və hərəkətlərimiz məsuliyyətlidir və dostluq münasibətlərinə əsaslanır. İlk dəfə şifahi xəbərdarlıq, ikinci dəfə rəsmi qeyd, üçüncü dəfə yoxlama məntəqələri, gömrük, sərhəd, polis. Beləliklə, Azərbaycan torpağından keçən yola nəzarət etməyə başladıq və sonra Qarabağa gedən TIR -lərin sayı sıfıra düşdü. Bax, bura gəlmək lazım idi? Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətində olan Qarabağ bölgəsində ümumilikdə 25 min insan yaşayır. Bu bazar bu qədər önəmlidirmi? Dost və qardaş olaraq gördüyünüz ölkəyə açıq şəkildə hörmətsizlik göstərəcəyiniz bu ticarət o qədər vacibdirmi? Təbii ki, biz beynəlxalq konvensiyalar və beynəlxalq hüquqla müəyyən edilmiş bütün imkanlardan istifadə etmişik. Bəziləri deyirlər ki, biz yalnız İran avtomobillərindən gömrük rüsumu yığırıq. İndi xarici ölkəyə gedəndə gömrük rüsumu ödəyirikmi? Azərbaycan torpaqlarından istifadə edirlərsə, vergi ödəməlidirlər. Məsələnin bir tərəfi budur”.
Prezident İranın Azərbaycan sərhədlərinə yaxın ərazidə hərbi təlimlər keçirməsindən də təəssüflənib: “Sərhədimizin yaxınlığında keçirilən hərbi təlimə gəlincə, bu, çox təəccüblü hadisədir. Çünki 30 illik müstəqillik dövründə belə hadisələr baş vermədi. İlk növbədə deməliyəm ki, hər bir ölkə öz ərazisində istədiyi hərbi təlimi keçirə bilər. Bu onun suveren hüququdur. Bunun üçün heç kim danışa bilməz. Ancaq bunu bir zaman aralığında təhlil edərkən, bunun heç vaxt baş vermədiyini görürük. Niyə indi və niyə sərhədimizdə? Bu sualları mən yox, Azərbaycan cəmiyyəti soruşur. Bu sualı bütün dünyadakı azərbaycanlılar verir. İşğal dövründə o bölgədə niyə heç bir təlim keçirilmədiyi də sual olunur. Niyə ermənilər Cəbrayıl, Zəngilan və Füzulidə olarkən təlimlər keçirilmədi? Niyə bu torpaqları azad etdikdən və 30 illik əsarət və işğala son qoyandan sonra edilir? Bu suallar qanuni suallardır. Təbii ki, bölgədəki uzunmüddətli əməkdaşlığa xələl gətirəcək heç bir şeyin olmasını istəmirik. Bir daha demək istəyirəm ki, Azərbaycan burada da çox məsuliyyətli və ölçülü davranır. Ümid edirəm ki, qanuni addımlarımıza olan emosional reaksiyalar müvəqqətidir”.
Bəli, İran tərəfi məlum problemi kiminsə subyektiv qənaəti, yaxud sahibkarların özəl əl işi kimi qiymətləndirməkdə ikən, Azərbaycan Prezidenti məsələyə aydınlıq gətirdi. Təbii ki, özünü yaxın qonşu sayan İran yaxın qonşusunun, özü də müsəlman qonşusunun düşməninə yardım edirsə, bu artıq qonşuluq deyil... Nəsə, başqa şeydir...
Təqdim etdi: A.Məmmədli
