Bu bir həqiqətdir ki, bizim əhval-ruhiyyəmiz istər yaxşı, istərsə də pis, başqalarına sirayət edir. Yaxşı, məsələn, bir ailə üzvü depressiyadadırsa, evdəkiləri də depressiyaya salırmı? Yoxsa qidalanma pozğunluğu olan bir insanda bu pozğunluğu görmək mümkündürmü?
Bəzən psixi xəstəliklərimiz və ya şəxsiyyət pozğunluğumuz olduğunu dərk etmirik. Buna görə də, məsələn, evdə və ya işdə yemək pozğunluğu və ya depressiya olan bir insanın olduğunu başa düşmək bizim üçün çətin ola bilər. Psixoloji pozğunluqların daha çox xəstə ilə eyni evi paylaşan ailə üzvlərinə təsir etdiyini söyləsək, səhv olmaz. Elə isə soruşaq: Psixoloji pozğunluqlar “yoluxucu”durmu? Yəni, əgər bir ailə üzvü, məsələn, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğuna (şişirdilmiş üstünlük və ya nailiyyət hissi) malikdirsə, bu, ev təsərrüfatına necə təsir edir? Uşaqlarda və ya həyat yoldaşlarında bir müddət sonra bu psixoloji pozğunluqlar başlayır?
Psixiatr Prof. Dr. Bahadır Bakım diqqət çəkir ki, bir yerdə vaxt keçirən insanlar tez-tez psixiatrik xəstəliklərindən danışırsa və dinləyicisi asılılıq yaradan xüsusiyyətlərə malik birisidirsə, o da oxşar şeylər yaşaya bilər. Bakım deyib: “Belə bir deyim var: “Kiməsə 40 dəfə psixiatrik xəstə deyirsənsə, belə olacaq”. Bunun psixologiyada "əkiz dəlilik" adlandırıldığını qeyd edən Maintenance belə davam edir: “Məsələn, ailədə bir şəxs psixotik pozğunluğu varsa və yadların onu öldürməyə gəldiyini düşünürsə, eyni ailədə olan bitərəf və asılı insanlar ilk növbədə bu fərddən təsirlənir və vəziyyəti real qəbul edirlərsə, bu cəmiyyət üçün də eynidir”.
Psixiatr İlker Küçükparlak isə psixiatrik xəstəliklərin yoluxucu olmadığını bildirir. Küçükparlak "Məsələn, şizofreniya və ya bipolyar pozğunluq bulaşa bilməz, ancaq duyğular, davranışlar və vərdişlər həqiqətən yoluxucu ola bilər" deyir.
Sevdiyimiz biri çox üzülsə, bizim də üzüləcəyimizə diqqət çəkən Küçükparlak, izahatını belə davam etdirir: “Yaxud birlikdə yediyiniz insanların yemək vərdişləri bir müddət sonra sizinkinə də təsir etməyə başlayır. Bu mövzuda kifayət qədər elmi araşdırmalar aparılıb”.
Prof. Dr. Bakım bu nöqtədə oxşar qiymətləndirmə aparır. Bakım deyir ki, cəmiyyətdə sağlam qidalandığını düşünən insan eqo gücü aşağı olan, yəni hadisələri idarə etmək və əlaqələr qurmaq bacarığı olan insanlara asanlıqla təsir edə bilər.
"EMOSİONALLIĞI ÇİRKLƏNMƏ ADLANDIRMAQ OLMAZ"
Digər tərəfdən İlker Küçükparlak, həqiqətən də yaxın olduğumuz insanların hisslərini paylaşmağı yoluxucu adlandırmamaq fikrində olduğunu bildirir. Küçükparlak “Yaxın olmaq rəğbət bəsləyə bilmək üçün var” deyir, ancaq o qədər də yaxın olmadığımız insanların vərdişlərinə ən azından baxmaq lazım deyil deyir. Küçükparlak bu ifadəni belə misal gətirir: “Məşhurların yemək vərdişlərinə o qədər də yaxından riayət etməyə bilərik. Çünki son nəticədə biz bilirik ki, sosial mediadan istifadə və moda sənayesindəki standartların dəyişməsi xüsusilə gənclər arasında, lakin ümumilikdə, cəmiyyətdə yemək pozğunluğuna meylliliyə səbəb ola bilər”.
BİZ NECƏ QORUNAQ?
Prof. Dr. Bakım psixologiyamızı qorumaq üçün öz duyğularımızı və düşüncələrimizi idarə edə bilməyimizin vacibliyinə işarə edir. Bakım deyir: "Hiss etdiyimiz hər duyğu real deyil, çünki duyğularımız bizi müxtəlif yerlərə apara bilər, ona görə də həmişə məntiqimizlə hərəkət etməliyik".
Bu səbəblə bizə mənfi təsir etdiyini düşündüyümüz insanlardan, hadisələrdən və duyğulardan uzaq durmamızın lazım olduğunu vurğulayan Bakım “Mikrob tutmaq qorxusu ilə gedib palçıqlı su içmədiyimiz kimi mənfi insanlardan da eyni qayğı ilə uzaq durmalıyıq" deyir. Bakım bu məsləhəti verir: “İnsanlar həmişə yadda saxlamalıdırlar: “Mən heç kimin psixoloqu deyiləm”. Hər kəs özünü inkişaf etdirmək üçün peşəkar dəstək almalıdır. Cəmiyyət olaraq hər kəs özünü daha güclü və ümidli hiss etməlidir. İnsanlar həmişə müsbət emosiyalara diqqət yetirməlidirlər. Xəstəlikdən danışanları dinləmək ona heç nə qatmır və bizə mənfi təsir edir”.
E.ŞİRİNOV
